Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Με τρία κριτήρια μπορεί να αποτιμήσει κανείς τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ για τα Ελληνοτουρκικά. Το πρώτο είναι η στρατηγική των χωρών, το δεύτερο ο χρονικός ορίζοντας των αποφάσεων και το τρίτο η ουσία, το περιεχόμενο των αποφάσεων.
Αν ξεκινούσαμε την ανάλυσή μας από το δεύτερο κριτήριο, είναι βέβαιο πως η Ελλάδα και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχουν λόγους να αισθάνονται καταρχάς -γιατί κανείς δεν ξέρει τι φέρνει το μέλλον- ανακουφισμένοι. Και τούτο διότι ο βασικός στόχος της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, εντελώς βραχυπρόθεσμος, να έχουμε ηρεμία στο Αιγαίο το καλοκαίρι και ησυχία έως τις πρόωρες εκλογές του Σεπτεμβρίου, μοιάζει εφικτός – με τη βοήθεια των αμερικανικών παραινέσεων. Ο πρωθυπουργός μετέβη στη Μαδρίτη με χρονικό ορίζοντα αποφάσεων το φθινόπωρο. Μέχρι εκεί ενδιαφέρεται. Οι ολέθριες συνέπειες των άλλων αποφάσεων που ελήφθησαν στη Μαδρίτη και ενισχύουν την Τουρκία δραματικά εις βάρος της Ελλάδας σε βάθος χρόνου δεν θα έχουν προλάβει να γίνουν αντιληπτές στο εκλογικό σώμα έως το φθινόπωρο. Έτσι θεωρεί. Ολα τα παραπάνω βεβαίως τελούν υπό την αίρεση ότι ο Τούρκος πρόεδρος θα συμμορφωθεί προς τας υποδείξεις του Αμερικανού ομολόγου του και δεν θα εστιάσει την προσοχή του στο Αιγαίο εντός του θέρους. Πέτυχε, άλλωστε, με τη συναίνεση της Ελλάδος το πρωτοφανές: να κατοχυρώσει τον όρο «Aegean» σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης για λογαριασμό της Τουρκίας. Τι άλλο θέλει;
Ωστόσο θα ήταν ελλιπής η ανάλυσή μας αν την περιορίζαμε στο χρονικό κριτήριο που εξυπηρετεί σήμερα πολιτικά τον πρωθυπουργό, αλλά και διευκολύνει την οικονομία να πάρει ανάσα μέσα στο καλοκαίρι με τον τουρισμό. Υπάρχουν δύο ακόμη κριτήρια, αυτά της στρατηγικής και της ουσίας των αποφάσεων. Όσον αφορά τη στρατηγική, εντός του 2022 κατέστη περισσότερο από προφανές ότι στην περιοχή μας υπάρχουν δύο σχολές σκέψης.
Στην πρώτη ανήκουν οι χώρες που διεκδικούν καλύτερη θέση στη σκακιέρα για τον εαυτό τους, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι πρόσκαιρα θα πρέπει να συμπλακούν με άλλες συμμαχικές χώρες. Στη δεύτερη ανήκουν οι χώρες που είναι ικανοποιημένες με τον εαυτό τους, που ακολουθούν τη στρατηγική της ακινησίας και περιμένουν από τους άλλους να βγάλουν για λογαριασμό τους τα κάστανα από τη φωτιά. Τα πλέον αντιπροσωπευτικά δείγματα της πρώτης σχολής είναι η Βουλγαρία, η Ουγγαρία, η Τουρκία, η Πορτογαλία και η Ισπανία. Η Βουλγαρία επέμεινε επί σχεδόν έναν χρόνο στο βέτο της κατά των Σκοπίων και μπλόκαρε την ενταξιακή τους προοπτική στην Ε.Ε. μέχρι να επιτύχει αυτό που ήθελε: την αναγνώριση βουλγαρικής μειονότητας στη γειτονική μας χώρα, και μάλιστα με αλλαγή του Συντάγματος.
Ηταν στρατηγικός στόχος της Σόφιας να διαλύσει τον μύθο της μακεδονικής γλώσσας και της μακεδονικής εθνότητας, και τώρα, με την αναγνώριση βουλγαρικής μειονότητας εντός του εδάφους των Σκοπίων, κάνει ένα τεράστιο βήμα για να τα καταφέρει στο μέλλον. Η Ουγγαρία έκανε χρήση του βέτο στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ενωσης προκειμένου να εξαιρεθεί από τις κυρώσεις για το εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο, και τα κατάφερε. Πορτογαλία και Ισπανία απείλησαν με βέτο τη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης και πέτυχαν την εξαίρεσή τους από τις αποφάσεις για τις τιμές του ηλεκτρικού. Η Τουρκία έπαιξε με συνέπεια το χαρτί του βέτο κατά της Σουηδίας και της Φινλανδίας επί τρεις ολόκληρους μήνες, και το ταμείο που έκανε ο Ερντογάν στη Μαδρίτη είναι κάτι παραπάνω από ικανοποιητικό.
Στον αντίποδα, χώρες σαν την Ελλάδα προτίμησαν να απέχουν από το κάδρο, να κρατήσουν χαμηλούς τόνους, να αφήσουν αναξιοποίητη την ευκαιρία να θέσουν στο ανώτατο συλλογικό όργανο του ΝΑΤΟ τις μακροχρόνιες τουρκικές προκλήσεις εις βάρος της κυριαρχίας τους, και τώρα απλώς αναμένουν να υλοποιήσει τις υποσχέσεις που έδωσε στον Αμερικανό πρόεδρο Μπάιντεν ο πρόεδρος Ερντογάν για ήρεμα νερά. Όσον αφορά, τέλος, την ουσία των αποφάσεων, το περιεχόμενό τους, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία: Η Τουρκία μεγάλωσε σε επιρροή κατά τη διάρκεια της συνόδου, ενώ εμείς, μολονότι μικρύναμε, συμπεριφερόμαστε ως ευτυχισμένοι δορυφόροι.
Η Τουρκία δεν μεγάλωσε μόνο εις βάρος των εθνικών μας συμφερόντων – μεγάλωσε συνολικά. Ως εκτόπισμα. Εγιναν δεκτά τα αιτήματά της σε τεράστιο εύρος θεμάτων, που αφορούν την πώληση μαχητικών F-16 από τις ΗΠΑ προς αυτήν (μολονότι αγοράζει ρωσικά πυραυλικά συστήματα), την άρση του εμπάργκο και την αγορά όπλων από τη Σουηδία, τον ρόλο της στη διακίνηση των σιτηρών μέσω Ουκρανίας, την απαίτησή της να αλλάξει η εθνική νομοθεσία των σκανδιναβικών χωρών για την τρομοκρατία, την αποδοχή εκ μέρους του ΝΑΤΟ του όρου «τρομοκρατία» για το κίνημα του Γκιουλέν, τη μελλοντική συμμετοχή της στην Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Αμυνας της Ευρώπης, την πρόσκλησή της εκ μέρους της Βρετανίας να μετάσχει μελλοντικά στο mare nostrum της Μεσογείου.
Και όλα αυτά την ώρα που ανακοινώνεται η συμμετοχή της γείτονος στη νέα παγκόσμια συσπείρωση των BRICS, στην οποία θα μετέχουν Ρωσία, Κίνα, Αίγυπτος, Βραζιλία, Ινδία και άλλες χώρες του πλανήτη. Η Ελλάς παρακολουθεί δυστυχώς απαθής, χωρίς να προσπαθεί να εμποδίσει τη μετατροπή της Τουρκίας σε ένα στρατηγικό βουνό της περιοχής, που μπορεί ανά πάσα στιγμή να την πλακώσει, και δεν καταλαβαίνει ότι ο χρόνος δεν εργάζεται για εμάς. Το μέλλον δεν εργάζεται για εμάς.
Το παράδειγμα Σημίτη
Η ηγεσία μας βλέπει μόνο μέχρι τις εκλογές και πιστεύει ότι, εφόσον καταφέρει να περάσει τον κάβο τους, δεν θα την προλάβουν στη θητεία της οι συνέπειες των αποφάσεων που επέτρεψε με τη σιωπή της να ληφθούν. Έτσι είναι, αν έτσι νομίζουμε… Το παράδειγμα του κυρίου Σημίτη, ο οποίος βλέπει κατά τρόπο οδυνηρό να τον κυνηγούν οι συνέπειες των δικών του αποφάσεων της δεκαετίας του ’90, ενώ σήμερα διανύει την ένατη δεκαετία της ζωής του, θα έπρεπε να προβληματίζει τον κύριο πρωθυπουργό. Τίποτε δεν παραγράφεται εάν γραφτεί.
ΥΓ.: Και τώρα μια άσκηση: Ας διαβάσουμε και πάλι αναδρομικά την ομιλία του κυρίου πρωθυπουργού στο Κογκρέσο ειδικά στο σκέλος των παραινέσεών του προς τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής να μην πωλήσουν τουρκικά μαχητικά F-16 στην Τουρκία. Αποστροφή η οποία καταχειροκροτήθηκε όταν εκφωνήθηκε. Τώρα που έσβησαν οι εντυπώσεις και έρχονται οι αποφάσεις των Αμερικανών, ας αξιολογήσουμε ποια από αυτά που ζητήσαμε έγιναν δεκτά και ποια όχι! Στην πραγματικότητα, η Ελλάς χρησιμοποιήθηκε για να ζηλέψει η Τουρκία και να έρθει πιο κοντά στην Αμερική. Ημασταν ο αντιπερισπασμός τους, η καβάτζα τους, όπως είχε πει εύστοχα ο βουλευτής Καιρίδης.
