Του Μάνου Οικονομίδη
[email protected]
Αν το tipping point της ζωής των πραγματικά μεγάλων είναι ο θόρυβος που προκαλεί ο θάνατός τους, προφανώς και η Μάργκαρετ Θάτσερ θα χαμογελάει ακόμη με νόημα, ενθυμούμενη τον… κακό χαμό που προκάλεσε η είδηση της απώλειάς της.
Στην εποχή της παντοδυναμίας της, η Σιδηρά Κυρία δεν είχε την προστιθέμενη δυναμική παρέμβασης που προσφέρουν σήμερα τα social media, ακόμη κι έτσι όμως κατάφερε να αφήσει ένα αποτύπωμα ηγεσίας και διαδρομής, σε κάθε περίπτωση συναρπαστικό και θυελλώδες.
Η πρώτη γυναίκα που έγινε πρωθυπουργός στη Μεγάλη Βρετανία, η μόνη που δεν χρειάστηκε έναν μεγάλο πόλεμο όπως ο Ουίνστον Τσόρτσιλ για να γράψει Ιστορία. Το έκανε με τα έργα της εν καιρώ ειρήνης.
Η πρώτη γυναίκα ηγέτης μιας πρώην αυτοκρατορίας και διαχρονικά σχεδόν υπερδύναμης, σε μια εποχή ακραίου διεθνούς ανταγωνισμού, απέναντι σε άνδρες ηγέτες που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στον τερματισμό του πιο… διαρκούς πολέμου που έζησε η ανθρωπότητα. Του Ψυχρού Πολέμου. Και κυρίως, της διαχείρισης της Πτώσης του Τείχους του Βερολίνου και της κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Η πρώτη γυναίκα που κατέστησε τους άνδρες συναδέλφους της… μειονότητα, και καρφίτσωσε στη συνείδηση της Ιστορίας ένα μοντέλο ηγεσίας και διακυβέρνησης, που μέχρι και σήμερα δεν βρήκε όμοιό του. Όσο “επιθετικό” κι αν ήταν, πολλές φορές και ανάλογα με τη συγκυρία της εποχής.
Η “Μάγκι”, όπως την αποκαλούσαν χαϊδευτικά αποτελεί ζωντανό… αντιπαράδειγμα, που σε ωθεί αναπόφευκτα σε συλλογική μελαγχολία, αν συγκρίνεις τη δική της διαδρομή με την “παιδική χαρά” που διαχειρίζεται σήμερα τις τύχες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μιας Ευρώπης την οποία η Θάτσερ έβλεπε πάντα με σκεπτικισμό, για να αποδειχθεί, έστω και για… άλλους λόγους, ότι είχε δίκιο να προβληματίζεται για το πόσο εφικτή ήταν η πολιτική ενοποίηση της ηπείρου που γέννησε όσους πολέμους αιματοκύλησαν τον πλανήτη.
Η ίδια αποτέλεσε το πιο εκκωφαντικό υπόδειγμα ηγεσίας που οδηγεί σε αποτελέσματα και έργα. Όπως συνήθιζε να λέει άλλωστε, ήταν πολιτικός των πεποιθήσεων και όχι της συναίνεσης. Επειδή είχε κατανοήσει εγκαίρως ότι η συναίνεση χρησιμοποιείται πολλές φορές ως… απενοχοποίηση του κακώς εννοούμενου συμβιβασμού. Δηλαδή της συγκατάθεσης με την αδυναμία να κάνει κάποιος τις ρήξεις που απαιτούνται για να πάει η κοινωνία μπροστά. Και, αλήθεια, πότε ήταν η τελευταία φορά που μια Επανάσταση η οποία άλλαξε τον κόσμο στηρίχτηκε στη… συναίνεση; Ακριβώς: Ποτέ.
Η Θάτσερ διαμόρφωσε μια πλατφόρμα ιδεών, αξιακών προτεραιοτήτων και συμπεριφορικής διαχείρισης της εξουσίας, που είχε γωνίες. Δεν στρογγύλευε τίποτα. Δεν έδειχνε οσφυοκαμψία. Δεν προσαρμοζόταν στις συνθήκες, τη συγκυρία, τη στιγμή.
Ήταν η πιο ηχηρή διάψευση της ιστορικής ρήσης του Ελευθέριου Βενιζέλου πως “όταν τα πράγματα αλλάζουν, αλλάζει η στάση μας απέναντι στα πράγματα”. Η Μάργκαρετ Θάτσερ φρόντισε να αλλάξει τα πράγματα, τον κόσμο ολόκληρο, γιατί τον άλλαξε, χωρίς να αλλάξει η ίδια στάση. Και αυτό φυσικά συνιστά ιστορική εξαίρεση. Υπήρξε όμως απτή πραγματικότητα.
Συνήθιζε να θυμίζει με περηφάνεια ότι ήταν… κόρη μπακάλη. Όχι για να τη συμπαθήσουν, ή για να τονίσει την ταπεινή καταγωγή της. Αλλά για να αποτυπώσει στο συλλογικό υποσυνείδητο της κοινωνίας, ότι κάποιες φορές το πείσμα, η αποφασιστικότητα και η αυτοπεποίθηση μπορούν να σε οδηγήσουν εκεί που ονειρεύεσαι. Κόντρα σε όλους, πιθανόν και κόντρα στην ταπεινή καταγωγή σου.
Ακόμη και όταν υποχρεώθηκε να αποχωρήσει από την πρωθυπουργία, το έκανε με τέτοιον τρόπο που διασφάλιζε ότι θα τη διαδεχόταν ο δικός της εκλεκτός (Τζον Μέιτζορ) και όχι ο ενορχηστρωτής της εσωκομματικής ανταρσίας εις βάρος της (Μάικλ Χέζελταϊν). Με δάκρυα στα μάτια.
Όταν υποδέχτηκε τον Γκορμπατσόφ στο Λονδίνο, του ξεκαθάρισε ότι… μισεί τον Κομμουνισμό. Και όταν το Συντηρητικό Κόμμα την πίεζε να κάνει στροφή 180 μοιρών στην οικονομική πολιτική της, εκείνη απάντησε με το μνημειώδες και χωρίς ιστορικό προηγούμενο (ή επόμενο): “Η Κυρία δεν στρίβει. Να στρίψετε εσείς”. Και φυσικά τους ανάγκασε να στρίψουν…
Όπως έγραψε η Daily Telegraph, ήταν το αουτσάιντερ που νίκησε το σύστημα. Ακόμη και στον θάνατό της…
Σαν σήμερα, στις 8 Απριλίου του 2013, η Μάργκαρετ Θάτσερ “έφυγε” από τη ζωή. Στις 4 Μαϊου του 1979, έγινε πρωθυπουργός. Που να το φανταζόταν η Δύση, ότι, εκείνη τη μέρα άλλαζε για πάντα το μέλλον.
