Του Γιώργου Καββαθά*
Την Τετάρτη 10 Ιουλίου παρουσιάστηκε η Έκθεση του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ για το 2023 η οποία αποτελεί πλέον θεσμό και μία σημαντική συνεισφορά στον δημόσιο διάλογο.
Η έκθεση, η οποία είναι η 5η κατά σειρά και έχει ως ειδικό θέμα τον ανταγωνισμό και τις μικρές επιχειρήσεις, επιχειρεί να αποτυπώσει τις σημαντικότερες τάσεις που διαμορφώνουν το οικονομικό και κοινωνικό οικοσύστημα εντός του οποίου δραστηριοποιούνται οι ΜμΕ, ενώ παράλληλα εστιάζει στο θέμα του ανταγωνισμού στην ελληνική οικονομία για το οποίο υπάρχει έντονη συζήτηση τα τελευταία χρόνια.
Το 2023, η ελληνική οικονομία σημείωσε μεγέθυνση της τάξης του 2%, πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ και της Ευρωζώνης ενώ το θετικό πρόσημο των καθαρών επενδύσεων για δεύτερη χρονιά μετά από 11 έτη αποεπένδυσης, αποτελεί μια καλή είδηση. Ωστόσο η αύξηση τόσο των εγχώριων όσο και των ξένων επενδύσεων στην ελληνική οικονομία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση των επενδύσεων στο real estate κάτι το οποίο δείχνει ότι το παραγωγικό μας μοντέλο δεν έχει αλλάξει ιδιαίτερα.
Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι από το 2019 παρατηρείται ένας διπλασιασμός της συμμετοχής των ξένων επενδυτικών funds στην ελληνική οικονομία. Δεδομένου ότι αφενός οι επενδύσεις αυτές αφορούν σε μεγάλο βαθμό σε εξαγορές και συγχωνεύσεις και αφετέρου σε όποιες χώρες επενδύουν μαζικά τείνουν να δημιουργούν συγκεντρώσεις σε αγορές και στρέβλωση του ανταγωνισμού, η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να μας προβληματίζει.
Επιπλέον, μετά την άνοδο του βασικού επιτοκίου από την ΕΚΤ οι τράπεζες αύξησαν ακόμη περισσότερο την διαφορά μεταξύ επιτοκίου δανεισμού και επιτοκίου καταθέσεων. Αν συνυπολογίσουμε τα παράλληλα έσοδα που έχουν από την υποχρεωτική χρήση των POS από τις επιχειρήσεις τα τελευταία χρόνια, καθώς και την αύξηση των προμηθειών τους για μία σειρά από συναλλαγές είναι προφανές αφενός ότι έχουν αυξήσει τα περιθώρια κέρδους τους και αφετέρου ότι ο ανταγωνισμός λειτουργεί στρεβλά στη συγκεκριμένη αγορά. Την ίδια στιγμή, οι μικρές επιχειρήσεις έχουν ελάχιστη έως και μηδενική πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό και άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία ενώ οι ελάχιστες που έχουν πρόσβαση αντιμετωπίζουν σαφώς δυσμενέστερους όρους σε σχέση με τις μεγάλες επιχειρήσεις.
Όσον αφορά τον πληθωρισμό, παρόλο που η αύξηση του περιορίστηκε το 2023, έχει αφήσει ανεξίτηλα τα σημάδια του τόσο στα νοικοκυριά των οποίων το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα έχει περιοριστεί, όσο και στις μικρές επιχειρήσεις οι οποίες έχουν δει το λειτουργικό τους κόστος να αυξάνεται μέσα σε μια διετία κατά 35% περιορίζοντας τα κέρδη τους σε αντίθεση με τις μεγαλύτερες οι οποίες αύξησαν περαιτέρω την ισχύ τους στην αγορά.
Όπως άλλωστε προκύπτει και από την εξέταση του μεριδίου των 5 μεγαλύτερων επιχειρήσεων σε κάθε κλάδο, στην ελληνική οικονομία επικρατεί ένας βαθύτατος διχασμός. Στους κλάδους της μεγάλης βιομηχανίας δεσπόζουν ολιγοπώλια ή ολιγοπωλιακές τάσεις, ενώ στους κλάδους που κυριαρχούν οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις κυριαρχούν συνθήκες ελεύθερου ανταγωνισμού.
Παράλληλα οι έρευνες οικονομικού κλίματος του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ αποκαλύπτουν υψηλή συσχέτιση του μεγέθους της επιχείρησης με την αύξηση ή τη μείωση του κύκλου εργασιών, με εμφανές συμπέρασμα ότι οι πόροι της οικονομίας συγκεντρώνονται με αυξανόμενη ένταση στα χέρια όλο και λιγότερων φυσικών ή νομικών προσώπων.
Η δεινή εικόνα που εμφανίζει ο ανταγωνισμός στην Ελλάδα αποτυπώνεται και στα ευρήματα από την έρευνα του Ευρωβαρόμετρου που διεξήχθη το 2022,. Οι απαντήσεις από την Ελλάδα δείχνουν ότι η κατάσταση στη χώρα μας, στο πεδίο του ανταγωνισμού, είναι πολύ χειρότερη της μέσης ευρωπαϊκής. Χαρακτηριστικό είναι επίσης (με βάση τις έρευνες οικονομικού κλίματος του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ) ότι 9 στις 10 μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις πιστεύουν ότι στην ελληνική οικονομία υπάρχουν ολιγοπώλια που ελέγχουν μεγάλο μέρος της αγοράς και διαμορφώνουν τις τιμές. Επιπλέον, πάνω από 8 στις 10 μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις πιστεύουν ότι οι μέχρι σήμερα πολιτικές δεν έχουν συμβάλει στην προώθηση του υγιούς ανταγωνισμού και στην αποφυγή αθέμιτων ολιγοπωλιακών πρακτικών.
Με βάση τα δεδομένα αυτά είναι σαφές ότι χρειάζονται ενεργές δημόσιες πολιτικές παρέμβασης για να αποτρέψουν την στρέβλωση του ανταγωνισμού και την ενδυνάμωση της θέσης των μικρών επιχειρήσεων οι οποίες ανταγωνίζονται για ένα πολύ μικρό μερίδιο της αγοράς σε συνθήκες τέλειου ανταγωνισμού.
* Πρόεδρος Γενικής Συνομοσπονδίας
Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας (ΓΣΕΒΕΕ)
