Γ. Λούλης: Πού θα οδηγήσει η γοργή φθορά της κυβέρνησης

Να λοιπόν που το εγχώριο πολιτικό τοπίο, το οποίο αρχικά έμοιαζε να κυριαρχείται πλήρως από το κυβερνών κόμμα, εισήλθε σε ένα νέο κρίσιμο σταυροδρόμι. Με αμφιλεγόμενη, πλέον, την κυριαρχία αυτή. Ετσι οι εκλογές που θα έρθουν αρχίζουν να μην προεξοφλούν κυβερνητικό περίπατο. Στην πραγματικότητα διαφαίνεται πως το πολιτικό κλίμα γίνεται όλο και πιο βαρύ για την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Λεπτομέρεια ίσως, αλλά όχι ασήμαντη, είναι το γεγονός ότι τα δεδομένα άλλαξαν ακόμη και τον τόπο διακοπών του πρωθυπουργού, ο οποίος αναζήτησε άλλο χώρο περισυλλογής από εκείνον που είχε σχεδιάσει αρχικά αντιλαμβανόμενος πλέον πως η κυβερνητική παράταξη διανύει την πιο πιεστική και δύσκολη φάση της διαδρομής της. Τούτο μάλιστα ήρθε ακόμη πιο έντονα στην επιφάνεια μέσα από την πιο αξιόπιστη (διαχρονικά) δημοσκόπηση της χώρας, της MRB, που τάραξε τα λιμνάζοντα νερά. Με δεδομένο άλλωστε ότι μια πληθώρα δημοσκοπήσεων (για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση) είναι αναξιόπιστες.

Η πραγματικότητα είναι, πέρα από τον ρόλο πολλών δημοσκοπήσεων, πως υπάρχει ένα άκρως ανησυχητικό νέο φαινόμενο στο ευρύτερο πολιτικό σκηνικό. Κάθε πολίτης με φιλελεύθερες αντιλήψεις, όποιο κόμμα και να στηρίζει, αντιλαμβάνεται πως περισσότερο παρά ποτέ συγκροτήματα ΜΜΕ στη μεγάλη πλειονότητά τους τείνουν να λειτουργούν ως φιλοκυβερνητικά φερέφωνα. Αυτή είναι μια ωμή αλήθεια. Και στο παρελθόν βεβαίως υπήρχαν παρόμοια φαινόμενα. Οχι όμως στην έκταση που τώρα βιώνουμε.

Αλλά ας προσεγγίσουμε τις εξελίξεις μέσα από το ξετύλιγμά τους. Ετσι άλλωστε θα φτάσουμε στο νέο σταυροδρόμι του πολιτικού σκηνικού. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης το 2019 επικράτησε με μεγάλη διαφορά της τάξης του 8,3%. Κυρίως το πέτυχε χάρη σε αρνητική ψήφο, αλλά και κόπωση από την αναπόφευκτα τραυματική φάση της κυριαρχίας του ΣΥΡΙΖΑ. Ο νέος πρωθυπουργός εμφανίστηκε συγκροτημένος και μεθοδικός. Είχε παράλληλα πολύ καλή διεθνή παρουσία. Το διαβόητο «επιτελικό κράτος» του Μαξίμου έμοιαζε ως μια ομάδα ικανών τεχνοκρατών που θα συντόνιζαν την κυβέρνηση. Η αρνητική ψήφος λοιπόν έγινε θετική προδιάθεση για την κυβέρνηση. Για κάποιο διάστημα.

Ομως το γυαλιστερό φαίνεσθαι άρχισε να θολώνει. Αργά, αλλά όλο και πιο έντονα. Ειδικά μια αίσθηση αλαζονείας σκαρφάλωσε στην επιφάνεια. Το πάλαι ποτέ «σεμνά και ταπεινά» άλλων ηγεσιών εξοβελίστηκε. Η όποια αλαζονεία έγινε γρήγορα ο αντίποδας του μέτρου και της σύνεσης. Γιατί ο Μητσοτάκης λ.χ. ανέλαβε την ηγεσία της ΕΥΠ; Ακατανόητο. Γιατί αφέθηκε παντελώς ανεξέλεγκτος ο ικανός αλλά αλαζονικός και αυτοκαταστροφικός Δημητριάδης, συγγενής μάλιστα του πρωθυπουργού; Σε λίγο λοιπόν θα έσκαγε ο χείμαρρος των παρακολουθήσεων που χρεώθηκε εξ ολοκλήρου και βολικά στον Δημητριάδη. Αυτός αποπέμφθηκε. Τι ακριβώς γνώριζε ή δεν γνώριζε ο πρωθυπουργός είναι αδύνατο να πιστοποιηθεί. Ομως όφειλε να γνωρίζει! Ενώ η ζημιά στην κυβέρνηση ήταν σοβαρή, καθώς ο μύθος του «επιτελικού κράτους» εξαϋλώθηκε. Ακολούθησαν οι πρόσθετες αποκαλύψεις από το Documento για υποκλοπές κυριολεκτικά εκτός ελέγχου. Αυτές δεν έχουν αμφισβητηθεί. Μετά ήρθε το προκλητικό σκάνδαλο Πάτση, με ουρά τον Χειμάρα. Ειδικά για τον Πάτση το 65,5% πιστεύει (με μόνο το 13,8% να διαφωνεί) πως η σκοτεινή διαδρομή του ήταν σε γνώση της κυβέρνησης (MRB).

Ας σταθούμε όμως για λίγο στην MRB ως εταιρεία δημοσκοπήσεων. Η MRB επί χρόνια κατακυρώθηκε με το κύρος της ως η πιο αξιόλογη στον τομέα της. Από το 1980 στις αναλύσεις μου εμπιστευόμουν και αξιοποιούσα τις έρευνές της. Στο τέλος της χρονιάς εκείνης με βάση τα στοιχεία της θα έγραφα ένα άρθρο στη Wall Street Journal, προκαλώντας διάφορες αντιδράσεις στην Ελλάδα, εκτιμώντας ότι το 1981 ο Ανδρέας Παπανδρέου θα πετύχαινε σαρωτική νίκη. Εκτοτε σε όλα τα βιβλία μου που αφορούσαν την Ελλάδα και το πολιτικό της τοπίο για δεκαετίες αξιοποιούσα τα στοιχεία της εταιρείας. Ειδικά στον τόμο μου «Στις ρίζες του κακού: Πώς και γιατί εκτροχιάστηκε η μεταπολίτευση», από τις εκδόσεις Καστανιώτη (2017), οι αναφορές στις ανεκτίμητες δημοσκοπικές έρευνες της MRB είναι πολλές.

Ας γυρίσουμε όμως στο τώρα. Τι δείχνει η MRB; Και μάλιστα με δεδομένο το επιβαρυνόμενο διαρκώς κλίμα για την κυβέρνηση Μητσοτάκη; Ειδικά οι δύο φορές τον χρόνο επονομαζόμενες «τάσεις» της MRB (που ψάχνουν ακόμη πιο βαθιά το τοπίο) κατέγραψαν τα εξής: ενώ η διαφορά Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ βρισκόταν το καλοκαίρι στο 7,2%, τον Δεκέμβριο αυτή συρρικνώθηκε για πρώτη φορά στο 5,4%! Αρα, χωρίς να υπάρχει ιδιαίτερη δυναμική υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ, είχαμε αισθητή αποδυνάμωση της Ν.Δ. Ετσι φτάνουμε τώρα σε ταρακούνημα του πολιτικού σκηνικού. Κυρίως με τη Ν.Δ. του Μητσοτάκη να χάνει έδαφος. Η δυναμική υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι μεγάλη. Ομως η αποδυνάμωση της Ν.Δ. είναι φανερή και διόλου αμελητέα!

Ποιοι είναι όμως οι κώδωνες κινδύνου που ηχούν για τη Ν.Δ.; Ο πιο ηχηρός είναι ότι έχει υποχωρήσει αισθητά η προτίμηση για αυτοδυναμία «πάση θυσία». Αυτοί που ζητούν επαναληπτικές εκλογές αν δεν προκύψει αυτοδυναμία έχουν πέσει στο 41,8% (από 44,5%) και εκείνοι που θέλουν κυβερνήσεις συνεργασίας βρίσκονται στο 50,9% (από 49,6%)! Παράλληλα ανησυχητικό, ειδικά για τη Ν.Δ., είναι ότι ο Ανδρουλάκης διατηρεί ένα αξιοπρεπές 11,3% που ίσως και να αυξηθεί. Γενικά πάντως ο «παράγων Ανδρουλάκης», που με την παρακολούθηση του κινητού του η ηγετική ομάδα του Μαξίμου διέπραξε ένα τραγικό λάθος (εκτός από ένα απαράδεκτο ατόπημα), πολλαπλασιάζει τις πιθανότητες μη αυτοδυναμίας της Ν.Δ. Πέρα από αυτό όμως υπάρχει, αν κάποιος πάει βαθύτερα στα δημοσκοπικά στοιχεία, κάτι πιο βουβό, αλλά ιδιαίτερα ανησυχητικό για τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Τούτο αφορά τις προοπτικές να μην καταστεί εκ νέου κυρίαρχος του τοπίου.

Είναι γνωστό πως ένα ισχυρό χαρτί του Μητσοτάκη είναι η «πρωθυπουργική εικόνα». Αυτή έμοιαζε να σημαίνει πολλά σε βαρύτητα και αποτελούσε ασπίδα για τον ίδιο και την κυβέρνησή του. Στον δείκτη αυτόν λοιπόν συνεχίζει πάντα να κυριαρχεί έχοντας χάσει μόνο 1% τους τελευταίους μήνες. Τον Δεκέμβριο συγκέντρωνε 39,3%, έναντι του Τσίπρα που ακολουθούσε με (ένα πάντως όχι αμελητέο) 31,3%, ως «καταλληλότερος πρωθυπουργός». Ομως επί της ουσίας κάτι έχει αλλάξει εδώ! Η πρωθυπουργική «καταλληλότητα» ως αίσθηση φαίνεται πλέον να μη λειτουργεί ως ασπίδα της Ν.Δ. ως κυβέρνησης. Με δυο λόγια ενώ τον Ιούνιο στις έρευνες της MRB η Ν.Δ. προηγούνταν με 7,2%, τώρα η διαφορά οδηγήθηκε στο 5,4% έναντι του ΣΥΡΙΖΑ. Συμπέρασμα: Οποια και να ’ναι η «πρωθυπουργική καταλληλότητα» του Μητσοτάκη, η Ν.Δ. χάνει πλέον έδαφος. Η «ασπίδα Μητσοτάκη» λοιπόν μπορεί να είναι τυπικά γυαλιστερή. Ομως έχει πάψει να αντέχει στην πίεση που υφίσταται μια εύθραυστη πλέον κυβερνητική εικόνα! Αρα είναι φανερό πως ο «πρωθυπουργικός αέρας» του Μητσοτάκη αρχίζει να έχει μικρότερη δυναμική στο πολιτικό σκηνικό, διότι άλλα ζητήματα προέχουν!

Αυτό είναι άκρως ανησυχητικό για την κυβέρνηση, όσο κι αν ελέγχει πολλά ΜΜΕ. Οι πληγές που ανοίγουν, αρχίζουν να έχουν βάθος για την πλειοψηφία των πολιτών. Επίσης έχουν ταυτόχρονα και πλάτος. Η καθημερινότητα επιβαρύνει τις πιο ευάλωτες κοινωνικο-οικονομικά ομάδες. Η ακρίβεια-πληθωρισμός βρίσκεται στο 58,1%. Η υγεία-περίθαλψη είναι το επόμενο πρόβλημα, με 41,9%, και ακολουθεί η αγωνία για την ανεργία που βρίσκεται στο 34,9%. Δεν είναι όμως μόνο η κρίσιμη καθημερινότητα που αφυδατώνει την «πρωθυπουργικότητα» Μητσοτάκη. Ακόμα και τα θεωρούμενα όχι και τόσο ζωτικά καθημερινά ζητήματα, όπως οι υποκλοπές, φθείρουν και αυτά την κυβέρνηση, με το 48,2% να τις θεωρεί ένα «πολύ σοβαρό» ζήτημα και το 29,3% ως κάτι «αρκετά σοβαρό». Επίσης στο ερώτημα «πώς πάνε τα πράγματα» το 61,2% δηλώνει «πολύ ή αρκετά άσχημα», με μόνο το 11% να δηλώνει «πολύ ή αρκετά καλά». Να το πούμε απλά! Η κυβέρνηση Μητσοτάκη περνάει τη χειρότερη φάση της.

Και η αξιωματική αντιπολίτευση; Τα προβλήματα εδώ είναι χρόνια, καθώς δεν ανανεώθηκε ριζικά. Στη φάση αυτή πάντως ο Αλέξης Τσίπρας είναι πιο χαλαρός, εκπέμπει μια νέα άνεση και επιχειρεί να αναδείξει τμήμα της φωτεινότητας που διέθετε και όχι τον θυμό του. Παράλληλα η επιλογή της Πόπης Τσαπανίδου ως εκπροσώπου Τύπου είναι η πιο εύστοχη κίνησή του εδώ και καιρό. Ομως αυτό δεν αρκεί. Ο Αλέξης Τσίπρας παρέλυσε πνιγμένος στον κομματικό του μικρόκοσμο. Οπως έχουμε επισημάνει από το βήμα αυτό, όφειλε να επιλέξει και να αναδείξει 4-5 στελέχη έξω από τον μικρόκοσμο ως τα «βαριά χαρτιά του» που υπερβαίνουν τα κομματικά στεγανά, όσο κι αν ενοχλείται ο μικρόκοσμος. Η αξιωματική αντιπολίτευση λοιπόν -πάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί- χρειάζεται ως οξυγόνο ένα δυνατό ταρακούνημα, το οποίο απουσιάζει.

Εν κατακλείδι: το ότι το εγχώριο πολιτικό σκηνικό ήταν μίζερο, ήταν γνωστό σε πολλούς από εμάς. Παράλληλα ένα νέο σταυροδρόμι που προέκυψε εμπεριείχε ένα νέο δεδομένο: τη γοργή φθορά της κυβέρνησης. Από εκεί και πέρα παρόμοια σκηνικά και ανησυχητικά είναι για τον τόπο και απρόβλεπτα. Μένει λοιπόν να δούμε πού θα οδηγήσει το σταυροδρόμι αυτό. Το πιο πιθανό όμως είναι πως ο πιο μεγάλος τραυματίας θα είναι η κυβέρνηση. Οχι άδικα.

*Διδάκτωρ του Κέμπριτζ, επικοινωνιολόγος και συγγραφέας πολλών βιβλίων με πιο πρόσφατο το «Η τοξική εποχή μας» (Καστανιώτης, 2022)