Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Ζούμε στην εποχή της μεγάλης αβεβαιότητας. Ο,τι θεωρούσαμε δεδομένο δεν είναι πια. Βιαστήκαμε να πανηγυρίσουμε με το τέλος του ψυχρού πολέμου, θεωρώντας πως για μια φορά η Ιστορία δεν θα επαναλαμβανόταν, θα ήταν γραμμική, πως κάθε χρονιά θα ήταν καλύτερη από την προηγούμενη. Η παγκοσμιοποίηση εδραιωνόταν με ταχύτατους ρυθμούς. Η Δύση απολάμβανε στην κορυφή του «λόφου» την αδιαμφισβήτητη ηγεμονία της. Οι ιδεολογίες είχαν καταρρεύσει και δεν είχαν πια νόημα. Η μόνη βιώσιμη και κυρίαρχη ιδεολογία ήταν αυτή της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας. Εθνοτικές, θρησκευτικές, πολιτισμικές, ταξικές συγκρούσεις έμοιαζαν να ανήκουν στο παρελθόν. Η τεχνολογία υποσχόταν λύσεις στα πάντα. Ηταν ένας τέλειος κόσμος που υποσχόταν πολλά, αυτό που βλέπαμε στο ξέφωτο.
Στην Ιστορία αρέσουν όμως οι εκπλήξεις, ακόμη και οι φάρσες. Μία μία οι βεβαιότητες κατέρρευσαν τα τελευταία χρόνια. Η οικονομική κρίση μάς έδειξε ότι η Δύση είναι ευάλωτη. Η μεσαία τάξη δεν μπορεί να έχει μεγάλες προσδοκίες ανέλιξης. Ακόμη και η διατήρηση των αυτονόητων είναι συζητήσιμη. Οσα η προηγούμενη γενιά θεωρούσε δεδομένα σαν επίπεδο ζωής, είναι δύσκολα σήμερα και ίσως άπιαστα για τους νεότερους.
Η κυριαρχία της Δύσης είναι μία ακόμη βεβαιότητα που καταρρέει. Το παγκόσμιο γεωπολιτικό σκηνικό μοιάζει περισσότερο με ζούγκλα στην οποία κανείς δεν μπορεί πια να επιβάλει τους όρους και τους κανόνες του. Η Ρωσία παίρνει αποτελεσματικά την εκδίκησή της για τον παραμερισμό της και η Κίνα νιώθει μια δικαιολογημένη, επιθετική, αυτοπεποίθηση. Το μέλλον της Ε.Ε. είναι άδηλο.
Ούτε όμως και η δημοκρατία, όπως την ξέραμε, είναι εντελώς δεδομένη. Αμφισβητείται παντού, ακόμη και στη χώρα που την εκπροσωπούσε παγκοσμίως, τις ΗΠΑ. Οσα συνέβησαν στις 6 Ιανουαρίου 2021, αλλά και όσα συνεχίζουν να συμβαίνουν δείχνουν ότι η κρίση θεσμών, δημοκρατίας και εθνικής συνοχής στις ΗΠΑ είναι πολύ βαθιά. Ο Τραμπ ήταν το σύμπτωμα, όχι η αρρώστια.
Πίσω από όλα αυτά βρίσκονται όμως και άλλα ρεύματα που γκρεμίζουν τις βεβαιότητες. Κάποτε το 90% (πάνω-κάτω) του πληθυσμού μιας δυτικής χώρας πίστευε στην ίδια Αλήθεια. Οχι επειδή η προπαγάνδα του συστήματος ήταν πειστική ούτε επειδή υπήρχε κάποιου είδους δικτατορία. Τώρα ένα τεράστιο ποσοστό πολιτών πιστεύει τη δική του Αλήθεια, που δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Είναι η Αλήθεια της οργής, της φτώχειας, της νυχτερινής τηλεοπτικής παράνοιας και του σκοτεινού κόσμου του Διαδικτύου. Η Αλήθεια του αλγορίθμου.
Μέσα σε αυτό το σκηνικό ήλθε και η πανδημία μαζί με την κλιματική αλλαγή και μας γκρέμισαν κάθε βεβαιότητα για το τι μας ξημερώνει.
Η Ιστορία κέρδισε αυτόν τον γύρο, λοιπόν. Γκρέμισε τον θαυμαστό κόσμο των μεγάλων προσδοκιών και της ακλόνητης βεβαιότητας. Περιμένουμε τώρα να δούμε ποιος θα είναι ο επόμενος κύκλος, τι θα γεννήσει αυτή η μεγάλη αναταραχή.
