Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Τα μηνύματα που έρχονται στην Αθήνα από την Αγκυρα θα έπρεπε να είναι καθησυχαστικά. Η Τουρκία κάνει λόγο για την ανάγκη να υπάρξει μια περίοδος ηρεμίας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και ζητάει να πέσουν οι τόνοι. Αφήνει παράλληλα να εννοηθεί ότι υπάρχουν «λογικές» λύσεις για το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, που δεν απέχουν πολύ από αυτές που είχαν συζητηθεί στο παρελθόν με διαφορετικές ελληνικές κυβερνήσεις.
Τα παρασκηνιακά αυτά μηνύματα, όμως, που φθάνουν εδώ μέσω πολλών καναλιών, δεν συνάδουν πάντα με τη ρητορική και ορισμένες ενέργειες της τουρκικής πλευράς. Και δεν μιλάμε για κινήσεις που μπορεί να επιβάλλει η συνήθεια της ρουτίνας και οι οποίες υπερμεγεθύνονται ενίοτε από εμάς. Αλλά για νέες απειλές και συμβολικές ενέργειες, που δεν συμβαδίζουν με μια στρατηγική αποκλιμάκωσης.
Το Προεδρικό Παλάτι στην Αγκυρα μοιάζει όλο και περισσότερο με Παλάτι περασμένων αιώνων. Δεν είναι πια ο Ερντογάν και μόνον ο Ερντογάν που αποφασίζει. Υπάρχουν σύμβουλοι, μέλη της οικογένειας, αυλικοί που διαγκωνίζονται, οι δελφίνοι που βλέπουν με όρεξη την επόμενη ημέρα, το βαθύ κράτος που διεκδικεί πάλι ρόλο. Ελληνες και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν διαπιστώσει ότι σε κρίσιμες στιγμές οι Τούρκοι αξιωματούχοι σε θέσεις-κλειδιά όχι απλώς δεν συμφωνούν μεταξύ τους, αλλά βάζουν και τρικλοποδιές ο ένας στον άλλον. Το Παλάτι διαβάζεται πια δύσκολα και όσοι το γνώριζαν καλά στο παρελθόν δεν βγάζουν άκρη.
Η εξίσωση γίνεται πιο περίπλοκη, γιατί στο εσωτερικό της Τουρκίας επικρατεί αβεβαιότητα και μεγάλη αστάθεια. Η οικονομία έχει μπει σε βαθιά κρίση και οι τελευταίοι χειρισμοί του Ερντογάν δεν έχουν ειρμό, αντιθέτως δείχνουν σπασμωδικότητα. Το πρόβλημα παραμένει ασφαλώς ότι ο ίδιος, και το τεράστιο νέο κατεστημένο που έχει δημιουργήσει, δεν έχει στρατηγική εξόδου. Δεν είναι κάτι απλό να χάσει τις επόμενες εκλογές. Τα μίση και τα πάθη που έχουν συσσωρευθεί είναι ασύλληπτα.
Αυτό δεν σημαίνει πως τα πράγματα θα εξελιχθούν ομαλά. Το σκηνικό της αστάθειας στην Αγκυρα ευνοεί τυχοδιωκτισμούς, αυτενέργειες, ακόμη και προβοκάτσιες από την πλευρά Τούρκων αξιωματούχων σε όλα τα επίπεδα.
Οταν πριν από πολλά χρόνια ένας Ελληνας πρωθυπουργός επισκέφθηκε την Αγκυρα, δέχθηκε την προηγουμένη ένα τηλεφώνημα από τον Ερντογάν. «Θέλω να σε διαβεβαιώσω», του είπε, «ότι έχω μιλήσει με τον ΓΕΕΘΑ μου, τον αρχηγό του Ναυτικού, τον αρχηγό της Αεροπορίας και τον διοικητή της ΜΙΤ, και μπορώ να διασφαλίσω απολύτως ότι δεν θα συμβεί τίποτα που μπορεί να σε φέρει σε δύσκολη θέση ή να επισκιάσει την επίσκεψή σου όσο θα βρίσκεσαι εδώ, αλλά και αμέσως μετά».
Σήμερα ο Ερντογάν μάλλον αποκλείεται να έκανε το ίδιο τηλεφώνημα σε αντίστοιχη περίσταση. Το παράδοξο είναι, όμως, ότι τότε φοβόταν ότι δεν ήλεγχε το βαθύ κράτος διότι δεν ήταν «δικό του», σήμερα θεωρεί ότι είναι «δικό του», αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι το ελέγχει πλήρως.
