Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Είκοσι επτά χρόνια έχουν περάσει από το επεισόδιο των Ιμίων. Παραμένει όμως βαθιά χαραγμένο στο συλλογικό υποσυνείδητο σαν μια ανοιχτή πληγή από τη μία και μια αστείρευτη πηγή θεωριών συνωμοσίας ή προφητειών για το τι θα είχε γίνει αν… από την άλλη. Σημασία έχει αν και τι ακριβώς μάθαμε από εκείνο το μοιραίο βράδυ. Και αν έχουμε ενσωματώσει τα διδάγματα στην αντιμετώπιση των συνεχών κρίσεων με την Τουρκία.
Τα Ιμια μας έμαθαν πρώτα απ’ όλα ότι δεν πρέπει να παίζουμε με τις Ενοπλες Δυνάμεις. Οτι, δηλαδή, μία ή δύο τραγικές τοποθετήσεις ανεπαρκών αξιωματικών σε καίριες θέσεις μπορεί να κοστίσουν ακριβά. Από τότε, είναι η αλήθεια, είναι σπάνιες και εντελώς εξόφθαλμες οι περιπτώσεις που κάποιος μπήκε σε τέτοια θέση για κομματικούς ή άλλους λόγους.
Ενα δεύτερο μάθημα ήταν το πώς να κλιμακώνουμε μια κρίση χωρίς σχέδιο, απλώς και μόνον επειδή αρχίζουν όλα να δουλεύουν στον αυτόματο: «έστειλαν δύο καράβια οι Τούρκοι, στέλνουμε εμείς τρία», «έβαλαν μία σημαία Τούρκοι δημοσιογράφοι, θα στείλουμε άγημα να τη βγάλει και να βάλει μία δική μας». Εχει πια περάσει στην κουλτούρα των διπλωματών και στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων η αντίληψη ότι πρέπει να ζυγίζεται η κάθε κίνηση πριν αποφασιστεί. Εχει, για παράδειγμα, τεράστια σημασία αν σε ένα περιστατικό εμπλέκεται το Λιμενικό ή το Πολεμικό Ναυτικό. Η κουλτούρα της αποφυγής μιας μη σχεδιασμένης κλιμάκωσης έχει φτάσει στο σημείο να τοποθετούνται νεότεροι αξιωματικοί (με τον κωδικό «σηματοπαγίδες») οι οποίοι λειτουργούν σαν φίλτρο για κάθε θερμόαιμο πολιτικό ή αξιωματικό που μπορεί να θελήσει μόνος του να κλιμακώσει την ελληνική αντίδραση σε μια τουρκική κίνηση.
Ενα τρίτο μάθημα είναι η ανάγκη να γνωρίζουν όλοι οι βασικοί παίκτες που θα κληθούν να πάρουν αποφάσεις τι ακριβώς έχουν να αντιμετωπίσουν, τι σημαίνουν κανόνες εμπλοκής, ποιες είναι οι δυνατότητες της χώρας. Σε μια σοβαρή χώρα θα κάθονταν σε ένα τραπέζι και θα έκαναν μια σχετική προσομοίωση σε τακτική βάση. Α, ναι, και μην ξεχνάμε πόσο κρίσιμο είναι να μιλούν την ίδια γλώσσα και να μην υπάρχουν προσωπικές ή θεσμικές αντιπαλότητες οι οποίες να θολώνουν την κρίση και να υπονομεύουν το κλίμα εμπιστοσύνης που απαιτεί η λήψη ιστορικών αποφάσεων. Είδαμε τι συνέβη στα Ιμια όταν εκδηλώθηκε το μεγάλο έλλειμμα εμπιστοσύνης ανάμεσα στους βασικούς χειριστές και δεν τηρήθηκαν οι βασικοί κανόνες χειρισμού μιας εθνικής κρίσης.
Εχουμε σίγουρα ωριμάσει από τότε. Μπορεί οι θεσμοί μας να συνεχίζουν να είναι αδύναμοι και να μην έχουμε καταφέρει να συστήσουμε το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας που χρειάζεται μια χώρα σαν την Ελλάδα. Μάθαμε όμως πολλά. Και το κυριότερο, μάθαμε τη σημασία τού να προλαβαίνεις μια κρίση πριν κλιμακωθεί, πριν φτάσει στο σημείο τής μη επιστροφής.
