Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Το πλέον συζητημένο θέμα παγκοσμίως αυτές τις ημέρες είναι τι θα σημάνει για την Αμερική και τη Δύση η πτώση της Καμπούλ. Ολοι συμφωνούν πως πρόκειται για μια καθοριστική στιγμή. Από τη δική μου σκοπιά θεώρησα ότι είναι ένα ακόμη ορόσημο σε μια φθίνουσα πορεία της Δύσης. Επειδή, όμως, καλό είναι να διατηρούμε ανοιχτά μυαλά, ιδιαίτερα σε τόσο σύνθετα ζητήματα όπου η ανάλυση ελάχιστα απέχει από την προφητεία, ακούω τον αντίλογο.
Ποιος είναι; Οτι ο Μπάιντεν έκανε τη «βρώμικη δουλειά» του συστήματος. Παρέλαβε μια υπερδύναμη σε υποχώρηση σε διάφορα μέτωπα, η οποία είχε εμπλακεί σε έναν πόλεμο που δεν μπορούσε να κερδηθεί και κόστιζε πολλά δισεκατομμύρια κάθε χρόνο. Γνώριζε ότι η απόφασή του θα είχε πολιτικό κόστος. Δεν υπήρχε όμως άλλος τρόπος για να χειρισθεί ένα αδιέξοδο που δεν ήταν δικό του δημιούργημα. Η άποψη αυτή δέχεται ασφαλώς ότι έγιναν τραγικά λάθη στη διαχείριση της απεμπλοκής από το Αφγανιστάν, τα οποία κατέληξαν στις εικόνες που έπληξαν το κύρος των ΗΠΑ. Και εκεί ωστόσο υπάρχει ο αντίλογος. Η επιχείρηση αποχώρησης από την Καμπούλ δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει βάσει σχεδίου και σε συνθήκες ηρεμίας, γιατί μόλις γινόταν γνωστή, η προηγούμενη κυβέρνηση θα κατέρρεε σε μία ώρα.
Οι συνήγοροι της πολιτικής Μπάιντεν αποδίδουν τη σκληρή απόφασή του στην υιοθέτηση ενός δόγματος που ξεκίνησε επί Ομπάμα και συνεχίστηκε επί Τραμπ. Οι αμερικανικές ηγεσίες εκτιμούν πως έχουν απέναντί τους μία θεμελιώδη απειλή, ένα βασικό μέτωπο, την Κίνα. Καταλαβαίνουν ότι δεν διαθέτουν τους πόρους και την πολυτέλεια να ξοδεύουν στρατηγικό κεφάλαιο στο Αφγανιστάν, στη Συρία ή στη Λιβύη. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η αναμφισβήτητη ηγεμονία των ΗΠΑ δημιούργησε την ψευδαίσθηση πως μπορούν να εμπλέκονται σε διάφορα μέτωπα μόνο και μόνο επειδή διέθεταν τα μέσα και δεν απειλούνταν από κανέναν. Η Αμερική εξελισσόταν σε μια «ένοπλη μη κυβερνητική οργάνωση», που θα εμπλεκόταν όπου υπήρχαν γενοκτονίες η παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτή η σχολή τελείωσε με την κόκκινη γραμμή του Ομπάμα στη Συρία, που δεν ήταν ποτέ πραγματική κόκκινη γραμμή. Και ενταφιάστηκε επί Τραμπ, ο οποίος, παρά τα πολλά λόγια, ξόδεψε πολύ φειδωλά την ισχύ των ΗΠΑ.
Αυτός λοιπόν είναι ο αντίλογος. Οτι με την αποχώρηση από το Αφγανιστάν ο Μπάιντεν επικεντρώνεται στο ένα μέτωπο που θεωρεί ότι θα έχει απέναντί του στον νέο ψυχρό πόλεμο που ξημερώνει. Και προσθέτουν –οι αισιόδοξοι για την Αμερική– πως έχει ξαναπεράσει κύκλους σφοδρών εσωτερικών αντιπαραθέσεων και βίας, τους οποίους τελικά ξεπέρασε.
Το μέλλον θα δείξει τι ρόλο επιφυλάσσει η Ιστορία για τις ΗΠΑ. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως το ζήτημα έχει τεράστια σημασία. Πρώτα απ’ όλα γιατί η Δύση χωρίς μια δυναμική και εξωστρεφή Ουάσιγκτον θα μπαίνει στο περιθώριο ενός παγκόσμιου σκηνικού, στο οποίο η δημοκρατία θα υποχωρεί και η «ζούγκλα» θα θεριεύει, ενώ η Ευρώπη θα παρακολουθεί από τον «καναπέ». Και δεύτερον, γιατί στην Αθήνα έχει γίνει συνήθεια να βλέπουμε τα προβλήματα με τον απρόβλεπτο γείτονά μας μέσα από τον τριγωνικό «φακό» των σχέσεων Ελλάδας – ΗΠΑ – Τουρκίας. Γι’ αυτό πρέπει να έχουμε μια καθαρή εικόνα για τις προτεραιότητες, τις δεσμεύσεις και τη διάθεση των ΗΠΑ να εμπλακούν στη γειτονιά μας εάν το θερμόμετρο ανέβει, όπως έχει συμβεί πολλάκις τα τελευταία 60 χρόνια.
