Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Μου αρέσουν πολύ οι βιογραφίες πολιτικών, διπλωματών, δικαστών, στρατηγών, ιεραρχών, οικονομολόγων, καθηγητών ΑΕΙ, επιχειρηματιών, δημοσιογράφων, ιατρών, όλων όσοι μετέχουν στον δημόσιο βίο.
Πάντα έχεις να κερδίσεις κάτι από κάποιον που αποφασίζει να «τραβήξει» την κουρτίνα, να σε ξεναγήσει στα άδυτα και να μιλήσει για πτυχές χειρισμών του, έστω και αν τις περισσότερες φορές εξωραΐζει τα πράγματα με περιγραφές από τη δική του σκοπιά. Έχω ειδικό ράφι στη βιβλιοθήκη μου για τα βιβλία που γράφουν οι διπλωμάτες μας. Τους έχω μεγάλο σεβασμό. Πόσο μάλλον που σε αρκετές δημοσιογραφικές αποστολές είχα την ευκαιρία να δω υπό ποιες, αντίξοες, εργασιακές συνθήκες και με ποιες αμοιβές δίνουν τη μάχη για το εθνικό συμφέρον – τελευταία εμπειρία, η πρεσβεία μας στα Σκόπια το 2018.
Τα βιβλία που έχουν γράψει ο Βύρων Θεοδωρόπουλος (κλασικό έπειτα από τόσα χρόνια το «Οι Τούρκοι και Εμείς», Φυτράκης), ο Άγγελος Βλάχος («Μια φορά και έναν καιρό, ένας διπλωμάτης», Εστία), ο Γιώργος Σεφέρης («Η αλληλογραφία του με τον Αβέρωφ από τον Γ. Γεωργή», Καστανιώτης), ο Δημήτρης Μπίτσιος («Πέρα από τα σύνορα»), ο Χρήστος Ζαχαράκις (για το Σκοπιανό – Λιβάνης), ο αείμνηστος Θέμος Στοφορόπουλος (ο οποίος παραιτήθηκε διαφωνώντας με τον Ανδρέα για το Νταβός), ο Μιχάλης Δούντας («Είναι ανεξάρτητη η Ελλάς;», Κάκτος), ο Αλέξανδρος Μαλλιάς (ετοιμάζει νέο βιβλίο με τον Σιδέρη – Τα Σύνορα), ο Παύλος Αποστολίδης (για την εμπειρία του στην ΕΥΠ – Παπαζήσης), ο Γιώργος Κασκαρέλης («Η Τέλεια Καταιγίδα», Μεταίχμιο), ο Γιώργος Σαββαΐδης («Ανάλεκτα Ελληνικής Διπλωματίας», Παπαζήσης), ο Αριστείδης Αγαθοκλής (μόλις κυκλοφόρησε το «Ταξίδι ενός διπλωμάτη», Παπαζήσης), ο τέως ΥΠΕΞ της Κύπρου Ιωάννης Κασουλίδης (αν και γιατρός, επιτομή το τελευταίο του – «Καθημερινή»), θεωρώ πως πρέπει να κοσμούν τη βιβλιοθήκη κάθε νέου ακολούθου του ΥΠΕΞ. Η εμπειρία δεν αγοράζεται ούτε διδάσκεται – μελετάται.
Αλλά και από τις νεότερες εκδόσεις τα βιβλία του πρέσβη Οικονομίδη (υιού της αείμνηστης Λένας Τριανταφύλλη -εξαιρετικό χιούμορ και λεπτότης- Gemma), της Φωτεινής Τομαή («Και εσένα τι σε νοιάζει» το τελευταίο της, Λιβάνης), της Ρωξάννης Αργυροπούλου για τον διπλωμάτη του Μεσοπολέμου Αργυρόπουλο (ιδιωτική έκδοση) είναι εξαιρετικά. Νομίζω πως από τη λίστα εκείνων που θα έπρεπε να γράψουν ή να μιλήσουν απουσιάζουν ο πρύτανης Πέτρος Μολυβιάτης, ο κορυφαίος των νεότερων καιρών Δημήτρης Παρασκευόπουλος (η θεσμική μνήμη του ΥΠΕΞ), ο Δημήτρης Καραϊτίδης (παρών τη βραδιά των Ιμίων στο Πεντάγωνο) και ο Γιάννης Κοραντής (για τις θητείες του στην Αγκυρα). Στέκομαι σήμερα στις βιογραφίες των διπλωματών για τρεις λόγους. Πρώτον, γιατί θεωρώ ότι πρέπει να δημιουργηθεί μια διπλωματική βιβλιοθήκη στο Ίδρυμα «Νιάρχος». Τόση σωρευμένη εμπειρία είναι αμαρτία να μην είναι συγκεντρωμένη κάπου. Η Εθνική Βιβλιοθήκη είναι το κατάλληλο μέρος.
Δεύτερον, διότι οι βιογραφίες διπλωματών και λοιπών πρωταγωνιστών του δημόσιου βίου προσφέρονται προς μελέτη για να διακρίνει κανείς τα λάθη ή τα σωστά των πολιτικών μας ηγετών. Πάντα έχουν τον τρόπο τους να περιγράφουν τα λάθη των πολιτικών προϊσταμένων τους οι διπλωμάτες μας, έστω με τρόπο κομψό. Τα βιβλία που έχουν γράψει οι συνταξιούχοι πρέσβεις μας Μαλλιάς και Ζαχαράκις για τα ελληνοτουρκικά και το Μακεδονικό είναι εξαιρετικά αποκαλυπτικά. Συζητάμε σήμερα για την ΑΟΖ, λ.χ., η οποία ήταν όμως αντικείμενο χλευασμού από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών το 2010.
Τρίτον, διότι οι βιογραφίες των διπλωματών μάς επιτρέπουν να διακρίνουμε και τα λάθη των ίδιων των διπλωματών, όταν αυτοί ηγούνται διαπραγματευτικών ομάδων. Στο σημείο αυτό επιτρέψτε μου να σταθώ περισσότερο. Διότι, όσα ανακαλύπτουν αυτόν τον καιρό στο υπουργείο Εξωτερικών ψάχνοντας στα διπλωματικά μας αρχεία για επιχειρήματα κατά του τουρκολιβυκού μνημονίου, κάνουν τους νυν χειριστές να απορούν -η πλέον επιεικής λέξη- για τους προκατόχους τους. Μερικές στιγμές, μάλιστα, η απορία γίνεται και δημόσια κριτική, αν κρίνω από όσα δήλωσε προχθές ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης για το θέμα.
Αντιγράφω δηλώσεις του από ραδιοφωνικό σταθμό: «Σε κάθε φάση που είχαν ξεκινήσει οι διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση με την Ιταλία ή τη Λιβύη, οι απόλυτα μαξιμαλιστικές τάσεις οι οποίες επικράτησαν στη δική μας διαπραγματευτική ομάδα, ανεξαρτήτως κυβερνήσεως, δεν μας έχουν οδηγήσει στο να έχουμε φθάσει σε μια συμφωνία η οποία σήμερα θα μας κατοχύρωνε. Και αυτό δείχνει ότι, όταν διαπραγματευόμαστε τα εθνικά μας δίκαια, θα πρέπει να δίνουμε στην εκάστοτε πολιτική ηγεσία ένα περιθώριο διαπραγμάτευσης και ευελιξίας (…), ώστε πραγματικά με τον άλλον να βρεις μια συμφωνία η οποία να ικανοποιεί και τις δύο πλευρές».
Γιατί τα είπε αυτά ο Μιλτιάδης; Διότι, μελετώντας κατ’ εντολήν του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια τα πρακτικά της διαπραγματευτικής ομάδας Ελλάδας – Λιβύης, προκειμένου να στείλουμε notam στην Τρίπολη για το ανυπόστατο μνημόνιο, ανακάλυψε ότι το 2010 «πετάχτηκε» κοπιώδης διπλωματική εργασία ετών του Γιάννη Βαληνάκη στον κάλαθο των αχρήστων, επειδή η ομάδα μας με επικεφαλής έμπειρο διπλωμάτη δεν δέχθηκε την πρόταση της Λιβύης να μειωθεί κατά 3,7% η επήρεια της Γαύδου στην οριοθέτηση. Επήρεια την οποία η Λιβύη τότε αναγνώριζε, και αυτό προκύπτει από τους χάρτες Βαληνάκη που ανακάλυψε το υπουργείο Εξωτερικών στο αρχείο του. Χάρτες που είχαν δώσει στον τότε υφυπουργό Εξωτερικών οι ίδιοι οι Λίβυοι.
Η διήγηση Βαρβιτσιώτη «δένει» απολύτως με τη διήγηση Βαληνάκη στο τελευταίο του βιβλίο «Η Ελλάς των Τεσσάρων Θαλασσών» (Σιδέρης). Έτσι κατέρρευσε το 2010 η συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με τη Λιβύη. Εξαιτίας του μαξιμαλισμού της διαπραγματευτικής μας ομάδας (εκτός και αν εκτελούσε πολιτική εντολή από το επιτελείο Παπανδρέου). Η συνειδητοποίηση του διπλωματικού λάθους τώρα, που στο ΥΠΕΞ διαβάζουν τα τηλεγραφήματα και τα πρακτικά, καθίσταται οδυνηρή για τρεις λόγους: Ο πρώτος είναι πως για 3,7% επήρεια δεν κλείσαμε ως χώρα τη συμφωνία που είχε σχεδόν έτοιμη η κυβέρνηση Καραμανλή. Κανένα τουρκολιβυκό μνημόνιο δεν θα υπήρχε σήμερα, αν ήμασταν τόσο δα ευέλικτοι.
Ο δεύτερος λόγος είναι -κρύος ιδρώτας λούζει στο ΥΠΕΞ την ιεραρχία- πως κάποιοι σκέπτονται τι θα συνεβαινε αν, εκτός από τους Λίβυους, είχαν υπογράψει και οι Αιγύπτιοι συμφωνία με τους Τούρκους! Η απάντηση είναι ότι θα είχαμε χάσει Μεσόγειο και Αιγαίο μαζί. Θα είχαν μετατραπεί σε τουρκική λίμνη! Θα είχαμε χάσει το πλεονέκτημα του Αρχιπελάγους!
Ο τρίτος λόγος είναι αμιγώς εσωτερικός. Κάποιοι κάνουν την αυτοκριτική τους σήμερα για τις επιθέσεις που έκαναν στον Νίκο Κοτζιά και σε άλλους τον καιρό της αξιωματικής αντιπολίτευσης στο Εθνικό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής, απαιτώντας πλήρη επήρεια για τα Διαπόντια Νησιά στις διαπραγματεύσεις με την Αλβανία ή πλήρη επήρεια στη Γαύδο στις διαπραγματεύσεις με τη Λιβύη. Βεβαίως, είναι γνωστό στην πατρίδα μας το δόγμα «Ποτέ δεν κινδυνεύεις να κατηγορηθείς για κάτι που δεν έκανες».
Το έχει υπόψη του και ο Νίκος Δένδιας. Αλλά εδώ αποδεικνύεται ξεκάθαρα ότι μια διακρατική συμφωνία σε ανύποπτους καιρούς -το 2010 η Τουρκία ήταν γονατισμένη- είναι προτιμότερη από ένα ναυάγιο στις λεπτομέρειες. Αυτό πρέπει να το έχουν πάντα κατά νου οι έμπειροι διπλωμάτες μας, οι οποίοι, όταν γράφουν βιβλία, καλό είναι, εκτός από κριτική, να κάνουν και αυτοκριτική. Αυτά!
