Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Yπάρχουν δύο τρόποι να διαβάσεις μία δημοσκόπηση: Ο πρώτος είναι να επικεντρωθείς στα προφανή ευρήματά της.
Τα «προβεβλημένα» από τους ίδιους τους εντολείς της. Καλή ώρα, αυτό που συνέβη με την έρευνα της Μetron Analysis για τη διαΝΕΟσις του Δημήτρη Δασκαλόπουλου. Είχαμε, φαίνεται, μεγάλη ανάγκη να ακούσουμε ότι η χώρα κινείται προς την ορθή κατεύθυνση, ότι η ψυχολογία μας αλλάζει, ότι οι θεσμοί ανακάμπτουν και η πολιτική επιστρέφει. Ο δεύτερος τρόπος για να διαβάσεις μια δημοσκόπηση είναι πιο επίπονος: Πρέπει να τη διατρέξεις όλη (200 σελίδες με άπειρους πίνακες, εν προκειμένω), να μελετήσεις συνδυαστικά τα στοιχεία της, να κουραστείς και να ταλαιπωρηθείς εν τέλει. Η καλή δημοσκόπηση -όπως και μία γυναίκα- δεν σου δίνεται εύκολα. Δεν υποκύπτει. Για να την «κατακτήσεις» θέλει κόπο. Τι ανακαλύψαμε, λοιπόν, στη δεύτερη ανάγνωση της δημοσκόπησης; Και κοινωνικά και ιδεολογικά και πολιτικά ευρήματα. Νέα. Αν έπρεπε να βάλω έναν τίτλο σε αυτή τη μέτρηση για να τη συστήσω στο πολιτικό σύστημά μας, αυτός θα ήταν: «Δεν ότι είναι αυτό που νομίζεις!»
Κωδικοποιώ: Πρώτον, υπάρχει ένας νέος «περίεργος» εθνοκεντρισμός. Γιατί «περίεργος»; Διότι οι Ελληνες απαντούν ότι για να είσαι Ελληνας χρειάζονται μόνο δύο ιδιότητες: Να έχεις γεννηθεί από Ελληνες γονείς και να τηρείς τα ελληνικά ήθη και έθιμα. Τελεία. Το να γνωρίζεις την ελληνική γλώσσα δεν είναι προϋπόθεση για να είσαι Ελληνας – μόνο το 24% το θεωρεί απαραίτητη προϋπόθεση. Δυστυχώς. Ακόμη χειρότερα: Για να είσαι Ελληνας δεν χρειάζεται να είσαι χριστιανός ορθόδοξος – μόνο το 19% το θεωρεί απαραίτητο. Αυτό ονομάζεται βλάβη στα θεμέλια. Αλλά δεν αποδίδεται στην απομάκρυνση των Ελλήνων από τη θρησκεία. Οφείλεται στην απομάκρυνσή τους από την Εκκλησία. Ιδού γιατί: Σύμφωνα με τη μέτρηση, το 82,8% των Ελλήνων πιστεύει στον Θεό. Η Ορθοδοξία είναι μέρος της ταυτότητάς μας. Όμως, μόνο το 55% των Ελλήνων (Ένοπλες Δυνάμεις 88%!) εμπιστεύεται την Εκκλησία ως θεσμό. Την έχει ξεπεράσει σε αποδοχή ως «θεσμός», σε αυτή τη φάση, ακόμη και το ραδιόφωνο.
Κάντε μια αφαίρεση τώρα, 82,8 – 55 και έχετε μπροστά σας το ποσοστό των Ελλήνων που έχει αποσύρει την εμπιστοσύνη του στην ηγεσία της Εκκλησίας, αλλά όχι και στην Ορθοδοξία: 27,8%! Συμπέρασμα: Η Ορθοδοξία πλήρωμα έχει, ηγεσία δεν έχει. Οι εμπειρικές εκτιμήσεις μας επιβεβαιώνονται. Η Εκκλησία πληρώνει τη χαμένη δεκαετία της απουσίας της από τον δημόσιο λόγο. Τα ευρήματα, πιθανολογούμενα εδώ και καιρό στους παροικούντες, είναι τέτοια ώστε παρασύρουν κυβέρνηση και ΜΜΕ να υποτιμούν την Εκκλησία. Υπουργοί της Ν.Δ. της συμπεριφέρονται λες και είναι τελειωμένη, εύκολη λεία. Πλάνη. Δημοσιογράφοι (χθες ο Νίκος Στραβελάκης στον Σκάι) απαιτούν με ύφος από μητροπολίτες να ανακαλέσουν φράσεις που χρησιμοποιούν για να περιγράψουν το χάσμα Πολιτείας – Εκκλησίας. Πλάνη επίσης. Αστυνομία λόγου με ενωματάρχες λογοκριτές δεν πρόκειται να επιβληθεί σε αυτό τον τόπο. Το 82,8% που πιστεύει στον Θεό, ναι, θεωρεί «εκτροπή» την τυχόν επιλεκτική παράταση της καραντίνας των χώρων λατρείας. Ακόμη χειρότερα, θεωρεί «εκτροπή» την εξίσωση των χριστιανών που κλείστηκαν στα σπίτια τους την Ανάσταση με τους μουσουλμάνους που τώρα κάνουν Ραμαζάνι.
Δεύτερον, ο νέος εθνοκεντρισμός είναι «περίεργος» και απαιτητικός. Θέλει -σε ποσοστά που προσεγγίζουν το 60%- την απέλαση των παράνομων μεταναστών. Θεωρεί το δημογραφικό και τους μετανάστες τις μεγαλύτερες απειλές για τη χώρα. Έκπληξη: Το 45,8% αυτών που αυτοπροσδιορίζονται ως «κεντρώοι» θεωρούν τις ΗΠΑ κάτι «κακό». Τις ΗΠΑ, όχι τον Τραμπ, προσοχή. Έκπληξη: Το 46,7% των Κεντρώων θεωρεί την Ελλάδα ζημιωμένη από τη συμμετοχή της στην Ε.Ε. – ειδικώς σε τομείς πολιτικής όπως τα εθνικά θέματα. Έκπληξη: Το αντίστοιχο ποσοστό των δεξιών ψηφοφόρων φθάνει το 55%. Έκπληξη: Το 35,8% των δεξιών ψηφοφόρων θεωρεί ότι τα Μνημόνια έκαναν μεγάλο κακό στον τόπο. Περιττό, δε, να σημειώσω ότι το ποσοστό εκείνων που θεωρούν ότι «Ελληνας γεννιέσαι» αυξάνεται σε ποσοστό κοντά στο 60%. Περιττό να σημειώσω ότι τα ποσοστά εκείνων που πιστεύουν ότι πρέπει να επαναφερθεί η θανατική ποινή είναι υψηλότατα, χωρίς να είναι πλειοψηφικά. Τα πράγματα έχουν αγριέψει. Δεν έχουμε να κάνουμε με κλασικές δυτικές πλειοψηφίες.
Τρίτον και σημαντικότερον: Το πολιτικό κλίμα δεν είναι αυτό που φαίνεται, δεν είναι αυτό που νομίζουμε. Αντιθέτως, είναι ρευστότατο. Όσοι κινούνται στο Κέντρο του πολιτικού φάσματος, εκεί που αρέσκεται να… συχνάζει ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, είναι σκεπτικοί, λιγότερο αισιόδοξοι, απογοητευμένοι και ανασφαλείς. Σε αντίθεση με τους κεντροδεξιούς, τους δεξιούς και τους ακραία δεξιούς. Η λέξη «απογοήτευση» προτιμάται από το 26,5% των κεντροαριστερών ψηφοφόρων και από το 18,7% των κεντρώων ψηφοφόρων . Η λέξη «ανασφάλεια» προτιμάται από το 31,8% των κεντροαριστερών ψηφοφόρων και από το 26,9% των κεντρώων ψηφοφόρων. Ήτοι η πολιτική «σούμα» έχει ως εξής: Στο κέντρο το άθροισμα ανασφάλειας και απογοήτευσης φθάνει το 45,6%! Στην Κεντροαριστερά το 58,3%.
Συμπτωματικώς, αντίστοιχο είναι το ποσοστό των Ελλήνων που σε εθνικό επίπεδο βλέπουν να διαγράφεται ζοφερή στο μέλλον η οικονομική τους κατάσταση: 57,9%.
Τείνω, λοιπόν, να συμπεράνω ότι η άνοδος της ψυχολογίας μας είναι πράγματι μια «φωτογραφία» της στιγμής. Τείνω επίσης να πιστέψω ότι στο εγγύς μέλλον η ιχνηλάτηση των τάσεων θα είναι πιο δύσκολο εγχείρημα, γιατί οι συνθήκες θα είναι διαρκώς ρευστές και μεταβαλλόμενες.
Τα συναισθήματα θα αλλάζουν. Η πολιτική θα μοιάζει με αγώνα μπάσκετ. Ακόμη και οι μεγάλες διαφορές θα «μαζεύονται» στο τέλος της τέταρτης περιόδου, αν χαλαρώνει κανείς. Έχω, δε, την υποψία ότι εισερχόμαστε στην εποχή του μεγάλου εκκρεμούς. Οι κοινωνίες θα βρίσκονται σε διαρκή ταλάντωση.
Τελευταίο, αλλά όχι έλασσον: Μας αρέσει η χρήση του όρου «κοινωνία». Επικράτησε μεταπολεμικά. Αλλά ο ιατρικός όρος «κοινότητα», που χρησιμοποιεί καθημερινώς στις ενημερώσεις του ο καθηγητής Τσιόδρας, θα είναι καταλληλότερος στο μέλλον να περιγράφει το κλίμα συσπείρωσης των κοινωνιών, πολλώ δε μάλλον της ελληνικής απέναντι στον κίνδυνο. Από τις κοινωνίες «μετακομίζουμε» στις κοινότητες. Από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο. Οι κοινότητες, που διαλύθηκαν το 1998 με τον «Καποδίστρια», δεν ξαναγεννήθηκαν βεβαίως στην ενημέρωση του υπουργείου Υγείας. Γεννήθηκαν με τα κεριά στα μπαλκόνια της Μεγάλης Παρασκευής και του Μεγάλου Σαββάτου. Επιστροφή στις ρίζες, όπως μου είπε η συνάδελφος Σίσσυ Σταυροπιερράκου.
Ας είναι αυτό το αντικείμενο της επόμενης έρευνας της διαΝΕΟσις. Είναι, θαρρώ, ώρα να εμβαθύνουμε στον Ελληνα -αυτό το θαύμα ορθολογισμού – ανορθολογισμού, παράδοσης – κοσμοπολιτισμού- για να μπούμε στην ψυχή του και να τον καταλάβουμε καλύτερα.
