Της Δήμητρας Τζια
Διεθνολόγος
Όταν η υπερβολική φιλοδοξία μπορεί να γυρίσει ως μπούμερανγκ στην Ανατ.Μεσόγειο
Οι εντάσεις μεταξύ των ιστορικών αντιπάλων της ανατολικής μεσογείου, ήτοι Ελλάδας και Τουρκίας, για άλλη μια φορά έχουν αναδυθεί, φαινομενικά τουλάχιστον, ως προς τα δικαιώματα εξερεύνησης και γεώτρησης των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου. Οι πιθανότητες σύγκρουσης αυξάνονται ολοένα και εντονότερα εφόσον η Τουρκία αρνείται επιδεικτικά την αναγνώριση των θαλασσίων ζωνών της Ελλάδας και της Κύπρου, δημιουργώντας παράλληλα δική της οριοθετημένη ζώνη στην ίδια περιοχή. Το έπραξε παρόλο που δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Προχωρώντας όμως ακόμη περισσότερο, η Τουρκία είχε δώσει πριν από ένα μήνα -και συνεχίζει μέχρι και σήμερα- άδεια στην TPAO να αποστείλει, με συνοδεία του πολεμικού ναυτικού, το ερευνητικό πλοίο Oruç Reis εισβάλλοντας σε αυτό που και η διεθνής κοινότητα αναγνωρίζει ως ελληνική υφαλοκρηπίδα, πάντοτε συμφώνως με τη Σύμβαση για το ΔΘ του 1982.
Παρόλα αυτά, η Ελλάδα δεν είναι η μόνη που ανησυχεί για την επιθετικότητα της Τουρκίας. Η Άγκυρα έχει επίσης καταλήξει σε συμφωνία το προηγούμενο έτος με τη λεγόμενη Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Λιβύης που εδρεύει στην Τρίπολη, για τη δημιουργία ΑΟΖ που επικαλύπτεται με αυτές της Ελλάδας και της Αιγύπτου.Δεν είναι τυχαίο πως η πρόσφατη συμφωνία μερικής οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, επιτεύχθηκε στην παρούσα συγκυρία εν μέσω τως τουρκικών πιέσεων και των διαταραγμένων σχέσεων Αιγύπτου-Τουρκίας στη Λιβύη! Οι ισχυρισμοί της συγκρούονται επίσης με εκείνους του Λιβάνου και του Ισραήλ, τα οποία, όπως και η Αίγυπτος, έχουν τις δικές τους συμφωνίες οριοθέτησης ΑΟΖ με την Κύπρο.
Συγκεκριμένα, το Ισραήλ, η Αίγυπτος και η Κύπρος εκμεταλλεύονται ενεργά πεδία εξόρυξης φυσικού αερίου, ενώ ο Λίβανος πραγματοποιεί τη δική του εξερεύνηση. Εκτός από τα προαναφερθέντα κράτη και η Ιορδανία και η Ιταλία, ακόμη και η Παλαιστινιακή Αρχή, ανταποκρίθηκαν στους τουρκικούς ισχυρισμούς, δημιουργώντας το Φόρουμ της Ανατολικής Μεσογείου για το φυσικό αέριο (EastMed Gas Forum), με έδρα το Κάιρο.
Οι διαφορές με την Τουρκία δεν περιορίζονται σε κράτη της Ανατολικής Μεσογείου. Έπειτα από το κενό ισχύος που άφησαν πίσω τους οι ΗΠΑ, ενόψει των επικείμενων εκλογών και της αντιμετώπισης της πανδημίας, καθώς και η Βρετανία μετά το Brexit, επέρχεται η Γαλλία ως ανερχόμενη δύναμη στην περιοχή. Η αφορμή περαιτέρω επέμβασης στα τεκταινόμενα της Αν. Μεσογείου προήλθε όταν τα γαλλικά και τα τουρκικά πολεμικά πλοία βρέθηκαν σε τροχιά σύγκρουσης, όταν στις 10 Ιουνίου, η Γαλλία υποστήριξε ότι τουρκικά σκάφη “κλείδωσαν” στα ραντάρ τους τη φρεγάτα Κουρμπέ όταν αυτή προσπάθησε να ελέγξει εμπορικό πλοίο, συνοδευόμενο από τουρκικά πολεμικά σκάφη, το οποίο θεώρησε ύποπτο για παράνομη μεταφορά όπλων στην κυβέρνηση της Τρίπολης. Αμέσως μετά, γαλλικά πολεμικά πλοία πραγματοποίησαν ασκήσεις με τους Έλληνες ομολόγους, ανακοινώνοντας ταυτόχρονα η Γαλλία ότι ενισχύει την ναυτική της δύναμη ανατολική Μεσόγειο για να υποστηρίξει πρωτίστως την Ελλάδα και τα άλλα κράτη που διαφωνούν με την Άγκυρα, εξοργίζοντας την Άγκυρα.
Όπως δείχνει η ένταση με τη Γαλλία καθώς και οι διαφορές σχετικά με τα δικαιώματα εξερεύνησης φυσικού αερίου είναι μόνο η τελευταία εκδήλωση μακροχρόνιας εχθρότητας μεταξύ της Τουρκίας και των κρατών που αντιμετωπίζει. Η χώρα μας, όπως και η Κύπρος δεν έχουν δεχτεί ποτέ την εισβολή του 1974 και τη δημιουργία της “Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου” που μόνο η Τουρκία αναγνωρίζει. Επιπλέον, οι εξελίξεις πιέζουν την Ελλάδα στο να μην μεινει αμέτοχη από τη στιγμή που παραβιάζονται συνεχώς τα κυριαρχικά της δικαιώματα, εκτιμώμενη ότι η παρούσα ηγεσία έχει καταλάβει πως δεν μπορούμε άλλο να διατηρούμε την λεγόμενη “ουδετερότητα” και το status quo του 1974!
Όσον αφορά τους υπόλοιπους παίκτες, η Γαλλία ανησυχεί για την τουρκική επιρροή στην Τυνησία, εάν οι δυνάμεις της εδραιωθούν ακόμη περισσότερο στη γειτονική Λιβύη. Το Παρίσι επιδιώκει επίσης να αποτρέψει την ανάπτυξη της τουρκικής επιρροής στον Λίβανο, με τον οποίο η Γαλλία έχει μια μακρά, ιστορική σχέση, ειδικά με τις χριστιανικές κοινότητες της χώρας.
Η Αίγυπτος υποστηρίζει ενεργά τον αντι-ισλαμιστικό Λιβυκό Απελευθερωτικό Στρατό του Μωάμεθ Χαφτάρ. Έχοντας ανακάμψει από το χάος της βραχύβιας κυβέρνησης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας του Μοχάμεντ Μόρσι, την οποία υποστήριξε η Άγκυρα, η κυβέρνηση του Σίσι δεν μπορεί να ανεχθεί ένα ισλαμικό κράτος στα σύνορά του.
Οι σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας βρίσκονται σε αδιέξοδο για πάνω από μια δεκαετία. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν συγχώρησε ποτέ τους Ισραηλινούς επειδή δεν τον ενημέρωσαν για την επίθεσή τους στη Χαμάς το 2006, λίγες μόνο ημέρες μετά την επίσκεψη του πρώην πρωθυπουργού του Ισραήλ, Εχούντ Ολμέρτ, στην Άγκυρα. Τέσσερα χρόνια αργότερα, Ισραηλινοί κομάντο σκότωσαν Τούρκους πολίτες στο Mavi Marmara, ένα πλοίο που προσπάθησε να σπάσει τον αποκλεισμό της Χαμάς. Το Ισραήλ υποψιάστηκε ότι η τουρκική κυβέρνηση γνώριζε την προσπάθεια του Mavi Marmara. Εν τω μεταξύ, η Άγκυρα έκρινε την Ιερουσαλήμ υπεύθυνη για το θάνατο των αμάχων της.
Είναι ευρέως γνωστό ότι ο Ερντογάν υποστηρίζει τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και επιδιώκει να επεκτείνει την επιρροή της Τουρκίας στους πρώην “Οθωμανούς” της. Με αυτόν τον τρόπο, επέλεξε να αντιμετωπίσει έξι κράτη της Ανατολικής Μεσογείου – και τη Γαλλία – ταυτόχρονα, απομονώνοντας την, έτι περαιτέρω, από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία ανήκουν όλοι οι ευρωπαίοι “αντίπαλοί”: Γαλλία, Ελλάδα και Κύπρος. Τέλος, η συνεργασία του έκτου στόλου του Πολεμικού Ναυτικού των Η.Π.Α με τη Γαλλία σε μια προσπάθεια να διατηρήσει κάποια ομοιότητα σταθερότητας σε μια ήδη ευμετάβλητη περιοχή καθώς και το ότι βρισκόμαστε κυριολεκτικά μια ανάσα πριν την υπογραφή της συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας με τη Γαλλία, δημιουργεί ανάχωμα στην επεκτατική πολιτική της Τουρκίας.
Όσον αφορά την ΕΕ, δυστυχώς για ακόμη μια φορά παρατηρούμε την αδυναμία της να δράσει ως όλοτητα απέναντι σε έναν κυριολεκτικά κοινό αντίπαλο στα νοτιοανατολικά της σύνορα. Η Ελλάδα και η Γαλλία, ως κράτη μέλη,πρέπει να ενισχύσουν ακόμη περισσότερο τους δεσμούς τους για να προστατεύσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση από τις φιλοδοξίες της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο μέσω συμφωνίας συνεργασίας άμυνας και ασφάλειας, δεν αρκεί όμως μόνο αυτό. Πρέπει η Ένωση έστω και τώρα να λάβει δράση και να έρθει πιο κοντά στην πολιτική ένωση μέσω κοινής εξωτερικής πολιτικής και άμυνας. Ειδάλλως, το ευρωπαϊκό οικοδόμημα θα χωλαίνει όλο και περισσότερο.
Συμπεραίνοντας, βλέπουμε ξεκάθαρα πλέον έναν πρόεδρο με νεο-οθωμανικές βλέψεις σε μια περιοχή της οποία τα ενεργειακά κοιτάσματα, θα μπορούσαν να φανούν σωτήρια για τις αυξημένες ενεργειακές ανάγκες σε μια Τουρκία ολοένα και εξαρτώμενη από τις εισαγωγές και με μια οικονομία σε πτώση, χωρίς συμμάχους! Ενώ το διεθνές δίκαιο περιέχει προβλέψεις ως προς το τι μέλλει γενεσθαι στην περιοχή, ο τούρκος πρόεδρος δεν μπορεί να δεχτεί κάτι λιγότερο από τις βλέψεις περί “γαλάζιας πατρίδας και συνεκμετάλλευσης¨, ασκώντας μια εξωφρενική προπαγάνδα στο εσωτερικό του. Όμως, το αν ο Ερντογάν θα αναγνωρίσει ότι προσπαθεί να “δαγκώσει” περισσότερα από όσα μπορεί να “μασήσει” παραμένει μια ανοιχτή ερώτηση. Εάν έχει έστω και την παραμικρή αίσθηση, θα τροποποιήσει την επιθετική του συμπεριφορά προτού διαπιστώσει ότι η χώρα του θα πληρώνει ένα τίμημα που δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά και πολιτικά.
