Της Δήμητρας Τζια
Διεθνολόγος
Twitter: DimitraTzia
Facebook: Dimitra Tzia
Περιβάλλον- Μια νέα μορφή σύγκρουσης
Η κλιματική αλλαγή είναι από πολλές απόψεις η βασική εκδήλωση της παγκοσμιοποίησης. Αντικατοπτρίζει το άθροισμα του τι συμβαίνει. Οι χώρες εκτίθενται και επηρεάζονται άνισα από το πρόβλημα ανεξάρτητα από τη συμβολή τους σε αυτό. Τα σύνορα δεν υπολογίζονται σ ’αυτή την περίπτωση. Υπάρχει ευρεία, αν όχι καθολική, συμφωνία ότι η αλλαγή του κλίματος είναι προκαλούμενη σε μεγάλο βαθμό από την ανθρώπινη δραστηριότητα, και συνιστά σημαντική απειλή για το μέλλον του πλανήτη και των κατοίκων του. Αλλά η συναίνεση ξεσπάει όταν πρόκειται να καθορίσει τι πρέπει να γίνει και από ποιον.
Κατ’ αρχάς, η κλιματική αλλαγή είναι κάτι που πρέπει να συμπεριλαμβάνεται ως υποχρέωση των εκάστοτε κρατών, αφού κάθε χώρα που εκτελεί εκπομπές άνθρακα στα σύνορά της έχει συνέπειες για ολόκληρο τον κόσμο. Με άλλα λόγια, η κλιματική αλλαγή είναι μια σωρευτική συνέπεια της τοπικής δραστηριότητας.
Το πρόβλημα είναι να εκτιμηθεί το ανάλογο μερίδιο της κάθε χώρας υπό το βάρος της καταπολέμησής της, είτε με τη μείωση της παραγωγής άνθρακα είτε με τη βοήθεια άλλων για τη μείωση της. Το συνέδριο του Παρισιού του 2015, ωστόσο, έδειξε κάποιο ρεαλισμό και δημιουργικότητα, ακολουθώντας μια διαφορετική προσέγγιση. Ένας γενικός στόχος καθορίστηκε για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής, αλλά στις χώρες δεν δόθηκαν συγκεκριμένες οδηγίες για το τι πρέπει να γίνει για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Ήταν εντελώς εθελοντική και προσδοκώμενη και όχι υποχρεωτική. Πράγματι, συμφωνήθηκε ότι κάθε χώρα θα θέσει για τον εαυτό της φιλόδοξους αλλά εφικτούς στόχους στη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα και στη συνέχεια θα ανταποκριθεί στις δεσμεύσεις της.
Από την πλευρά των ΗΠΑ, η υπερθέρμανση του πλανήτη τις επηρεάζει περισσότερο από ποτέ και οι κίνδυνοι μελλοντικών καταστροφών – από τις πλημμύρες κατά μήκος των ακτών μέχρι τις αποτυχίες των καλλιεργειών – θα μπορούσαν να αποτελέσουν σοβαρή απειλή για την ευημερία των Αμερικανών.
Αυτός είναι το βασικό συμπέρασμα της τελευταίας Εθνικής Αξιολόγησης του Κλίματος, μιας έκθεσης 1,656 σελίδων που εκδόθηκε στα τέλη του προηγούμενο μήνα και εξετάζει τόσο τις σημερινές όσο και τις μελλοντικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η επιστημονική έκθεση, η οποία εκδίδεται κάθε τέσσερα χρόνια σύμφωνα με εντολή του Κογκρέσου, παράχθηκε από 13 ομοσπονδιακές υπηρεσίες και δημοσιεύθηκε από τη διοίκηση Trump.
Η έκθεση του τρέχοντος έτους περιέχει πολλά από τα ίδια ευρήματα που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη Εθνική Έκθεση για το Κλίμα, που δημοσιεύτηκε το 2014. Οι θερμοκρασίες εξακολουθούν να ανεβαίνουν και οι πιθανότητες κινδύνων όπως οι πυρκαγιές στη Δυτική Ακτή συνεχίζουν να αυξάνονται. Αλλά αντικατοπτρίζοντας κάποιες από τις επιπτώσεις που έχουν γίνει αισθητές σε ολόκληρη τη χώρα κατά τα τελευταία τέσσερα χρόνια, κάποια από τα σημεία της έκθεσης άλλαξαν.
Όλο και περισσότερες από τις προβλεπόμενες επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη γίνονται τώρα πραγματικότητα.
Για παράδειγμα, η εκτίμηση για το 2014 προβλέπει ότι οι παράκτιες πόλεις θα δουν περισσότερες πλημμύρες τα επόμενα χρόνια καθώς αυξάνονται τα επίπεδα της θάλασσας.
Η έκθεση προτείνει μια διαφορετική προσέγγιση για την εκτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, εξετάζοντας τον τρόπο με τον οποίο οι διάφορες επιπτώσεις – για παράδειγμα στην προμήθεια τροφίμων, στο νερό και στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας – αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.
Από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ίδια δηλώνει ότι έχει ως στόχο να καταστεί η πρώτη μεγάλη οικονομία “κλιματικά ουδέτερη” έως το 2050.
Σύμφωνα με το σχέδιο, οι εκπομπές αερίων μετά την ημερομηνία αυτή θα πρέπει να αντισταθμιστούν με τη φύτευση δέντρων.
Οι επιστήμονες λένε ότι οι εκπομπές καθαρού-μηδενικού άνθρακα μέχρι το 2050 είναι απαραίτητες για να έχουν πιθανότητες να διατηρήσουν τις παγκόσμιες θερμοκρασίες κάτω από το 1,5 ° C αυτόν τον αιώνα.
Η ΕΕ αναφέρει ότι η κίνηση θα μειώσει επίσης τους πρόωρους θανάτους από την ατμοσφαιρική ρύπανση κατά 40%.
Τι είναι η ουδέτερη κλιματική αλλαγή;
Η ουδετερότητα του κλίματος σημαίνει ότι οι εκπομπές εξισορροπούνται με μεθόδους απομάκρυνσης αερίων από την ατμόσφαιρα. Επομένως, οι εκπομπές αερίων οι οποίες δημιουργούνται από αυτοκίνητα και σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής θα πρέπει να αντισταθμίζονται από τη φύτευση νέων δασών ή μέσω τεχνολογιών δέσμευσης άνθρακα.
Η επίτευξη αυτού του σημείου θα απαιτούσε μεγάλες περικοπές στις εκπομπές από την τρέχουσα θέση. Από το 1990 η ΕΕ έχει μειώσει τις εκπομπές της κατά περισσότερο από 20%, ενώ οι οικονομίες των κρατών μελών συνέχισαν να αυξάνονται.
Έχουν θέσει πολύ σκληρότερους στόχους για το 2030 να μειώσουν τις εκπομπές κατά 40% – Η ΕΕ λέει ότι θα επιτύχει αυτόν τον στόχο αλλά τώρα σχεδιάζει να προχωρήσει πολύ περισσότερο πάλι καθιστώντας το ουδέτερο κλίμα μέχρι το 2050.
Πώς θα φτάσουν στο στόχο;
Η ΕΕ έχει ορίσει οκτώ σενάρια για τα κράτη μέλη να μειώσουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου- δύο από αυτές τις στρατηγικές είναι οι εξής:
Η ΕΕ λέει ότι αυτό μπορεί να γίνει με υπάρχουσες τεχνολογίες όπως η ηλιακή και η αιολική ενέργεια, οι οποίες θα πρέπει να αυξηθούν κατά 80%. Τα μέτρα ενεργειακής απόδοσης, όπως η μόνωση στο σπίτι, θα πρέπει επίσης να ενισχυθούν για να μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας κατά το ήμισυ έως τα μέσα του αιώνα.
“Με αυτό το σχέδιο, η Ευρώπη θα είναι η πρώτη μεγάλη οικονομία στον κόσμο η οποία θα προχωρήσει σε εκπομπές καθαρού-μηδενικού ρύπου μέχρι το 2050”, δήλωσε ο αρμόδιος για το κλίμ κ. Miguel Arias Cañete. “Έχουμε όλα τα εργαλεία για να είμαστε φιλόδοξοι.”
Γιατί είναι σημαντική αυτή η ρύθμιση;
Η έκθεση της IPCC σχετικά με τη διατήρηση θερμοκρασιών κάτω από 1,5C ήταν μια “κλήση αφύπνισης”, δήλωσε ο κ. Cañete. Οι εκθέσεις των τελευταίων ημερών υπογράμμισαν επίσης πόσο μεγάλο είναι το χάσμα μεταξύ των χωρών όσον αφορά αυτά που υποσχέθηκαν να κάνουν βάσει της συμφωνίας του Παρισιού και το μικρό ποσοστό που έχουν αποδώσει οι προσπάθειες αυτές.
Με τις συνομιλίες για το κλίμα που αναμένεται να ξεκινήσουν στην Πολωνία, η κίνηση της ΕΕ, αν και εξακολουθεί να είναι μια στρατηγική και όχι μια σταθερή δέσμευση, θα είναι σίγουρα ευπρόσδεκτη.
Είναι ευχαριστημένοι οι Ευρωπαίοι με τη νέα στρατηγική;
Η αλήθεια είναι πως όχι ακριβώς. Ορισμένες χώρες όπως η Γερμανία αγωνίζονται με τις τρέχουσες δεσμεύσεις τους και ανησυχούν ότι περαιτέρω περικοπές θα απειλούσαν τις βιομηχανίες τους. Άλλοι, όπως η Πολωνία, εξακολουθούν να εξαρτώνται από τον άνθρακα και θα διαμαρτύρονται για ακόμα αυστηρότερους περιορισμούς στη χρήση ορυκτών καυσίμων.
Εντούτοις, ορισμένες χώρες επιθυμούν να προχωρήσουν – μια ομάδα δέκα, συμπεριλαμβανομένης της Δανίας, της Σουηδίας και της Ισπανίας, έχουν γράψει μια επιστολή προς την ΕΕ ζητώντας μια “σαφή κατεύθυνση”.
Βέβαια, ακόμη και οι υποστηρικτές ανησυχούν ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένο σχέδιο για την αύξηση των ενδιάμεσων στόχων ως 2030, κάτι που πολλοί επιστήμονες λένε ότι είναι ζωτικής σημασίας. Θέλουν επίσης την εμφάνιση της καθαρής μηδέν.
“Η μετάβαση στο καθαρό μηδέν μέχρι το 2050, όπως προτείνει η Επιτροπή, μπορεί να χρειαστεί μεγάλη εξάρτηση από τις τεχνικές απομάκρυνσης άνθρακα, υπάρχουν πολλές προτάσεις αλλά δεν είναι ξεκάθαρο ότι μπορεί πραγματικά να συμβεί”, δήλωσε ο Wendel Trio από το Climate Action Network Europe.
Τι θα συμβεί μετά;
Η ΕΕ λέει ότι πρέπει να υπάρξει συζήτηση μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με τον τρόπο επίτευξης αυτού του μακροπρόθεσμου στόχου. Το σχέδιο είναι να εγκριθεί και να υποβληθεί η φιλόδοξη στρατηγική στους ΟΗΕ από τις αρχές του 2020.
Ωστόσο, οποιαδήποτε περαιτέρω εξέλιξη θα μπορούσε να συγκρατηθεί από το γεγονός ότι θα επιλεγεί επόμενη χρονιά μια νέα επιτροπή της ΕΕ.
Αυτό είναι ένα βήμα προς την κατεύθυνση της κυριαρχικής υποχρέωσης και οι πλουσιότερες κυβερνήσεις πρέπει να παρέχουν κίνητρα για να βοηθήσουν άλλες χώρες να επιτύχουν τους στόχους τους, καθώς και να εξετάσουν κυρώσεις ενός ή οποιουδήποτε είδους για όσους δεν το κάνουν. Θα χρειαστεί επίσης να γίνουν περισσότερα προκειμένου να βοηθηθούν οι χώρες να προσαρμοστούν στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη. Δεδομένου ότι οι αναπτυγμένες χώρες έχουν συμβάλει σημαντικά στο πρόβλημα εδώ και δεκαετίες, είναι λογικό να συμβάλουν στην κάλυψη του κόστους των μετριασμών και της προσαρμογής των άλλων, στο πλαίσιο των δικών τους κυριαρχικών υποχρεώσεων.
