Γράφει ο Γιώργος Λακόπουλος
«Οι υπουργοί δεν είναι υπάλληλοι»
Κ. Σημίτης προς τον Α. Παπανδρέου το 1995.
Να ξεκινήσουμε από το Σύνταγμα. Κατά το άρθρο 81: « Την Κυβέρνηση αποτελεί το Υπουργικό Συμβούλιο που απαρτίζεται από τον Πρωθυπουργό και τους Υπουργούς».
Στο άρθρο 82 ορίζεται: «H Κυβέρνηση καθορίζει και κατευθύνει τη γενική πολιτική της Xώρας, σύμφωνα με τους ορισμούς του Συντάγματος και των νόμων. O Πρωθυπουργός εξασφαλίζει τη ενότητα της Κυβέρνησης και κατευθύνει τις ενέργειές της».
Και το άρθρο 83 προβλέπει: «Κάθε υπουργός ασκεί τις αρμοδιότητες που ορίζει ο νόμος. …. Oι υφυπουργοί ασκούν τις αρμοδιότητες που τους αναθέτει με κοινή απόφαση ο Πρωθυπουργός και ο οικείος Υπουργός».
Αυτές είναι καταστατικές διατάξεις ουσίας. Ορίζουν ότι οι υπουργοί δεν είναι υπάλληλοι. Έχουν αυτόνομη πολιτική, διοικητική και ποινή ευθύνη. Συνεπώς δεν νοείται να υπογράφουν ό,τι αποφασίζουν άλλοι και τους τα επιβάλουν.
Ομοίως οι υπουργοί έχουν απόλυτο δικαίωμα νομοθετικής πρωτοβουλίας. Κανείς δεν μπορεί να τους υποχρεώσει να στείλουν στη Βουλή νομοσχέδιο που δεν έχουν καταρτίσει οι ίδιοι στα πλαίσια της αντίληψη που έχουν για το χαρτοφυλάκιο τους. Είναι παραγωγοί νόμων, δεν είναι διεκπεραιωτές.
Η αλήθεια είναι ότι πάντα αυτές οι αρχές παραβιάζονταν εν μέρει από τους εκάστοτε πρωθυπουργούς. Αλλά αυτό που συμβαίνει από την πρώτη στιγμή με την κυβέρνηση Μητσοτάκη συνιστά θεσμική κατάρρευση. Οι υπουργοί δεν έχουν πολιτική και κυβερνητική οντότητα. Ασκούν γραμματειακά καθήκοντα για τον Πρωθυπουργό.
Το ξέρουν όλοι. Το ομολογούν και οι ίδιοι . Το «επιτελικό κράτος» – όπως ονομάζεται κατ’ ευφημισμό ο υδροκεφαλισμός του Μεγάρου Μαξίμου- τους εξευτελίζει ως φορείς συνταγματικής εξουσίας στην άσκηση διακυβέρνησης.
Όχι ασφαλώς χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Άλλοτε οι υπουργοί όταν παραβιάζονταν οι αρμοδιότητες τους, έστελναν τις παραιτήσεις τους. Κανείς δεν υπέγραφε, αν δεν συμφωνούσε. Και κανείς δεν έβαζε την υπογραφή του καθ’ υπόδειξη.
Ποτέ δεν υπήρξε υπουργικό συμβούλιο που υπάρχει μόνο στα χαρτιά. Ακόμη και με πρωθυπουργούς ιερά τέρατα. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Ανδρέας Παπανδρέου ασκούσαν ιμπέριουμ στους υπουργούς. Αλλά τους σέβονταν. Αν δεν τους έκαναν τους έδιωχναν. Δεν «διόρθωσαν τα λάθη τους» που λέει ο Κυρ. Μητσοτάκης. Σα να είναι δακτυλογράφοι του στους οποίους υπαγόρευσε κάτι.
Ο τυπολάτρης Κ. Σημίτης δεν έστειλε σε κανέναν έτοιμο νομοσχέδιο. Και όταν το γραφείο του πήγε να επιβάλει μια ρύθμιση στα τηλεπικοινωνιακά, ο αρμόδιος υπουργός Χάρης Καστανίδης, βρόντηξε την πόρτα και έφυγε.
Όταν ο Αλέκος Παπαδόπουλος βρέθηκε ως υπουργός Υγείας απέναντι στην πρωθυπουργική ανοχή στην «τηλεοπτική δημοκρατία»-που ισοπέδωσε την αυτονομία των υπουργών – κατέβασε τον διακόπτη και πήγε στο σπίτι του για να διασώσει την αξιοπρέπειά του. Άλλοι καιροί, άλλοι πολιτικοί…
Υπουργοί υπό την καθοδήγηση υφυπουργών
Αυτά άρχισαν να αλλάζουν με την διακυβέρνηση των γόνων- και στην ουσία αποκαλύπτουν πόσο αδύναμοι είναι. Ο ισχυρός Πρωθυπουργός δεν υποκλέπτει τους υπουργούς του, ούτε τους αντιμετωπίζει ως περιφερειακούς παράγοντες χωρίς υπόσταση και λόγο. Τους εμπιστεύεται και δεν τους θεωρεί «προσωπικό» του. Ούτε κάποιους στους οποίους κάνει χάρη με το μαύρο αυτοκίνητο.
Πρώτος διδάξας ο Γ. Παπανδρέου. Έστειλε η χώρα στο Μνημόνιο και οι υπουργοί δεν είχαν ιδέα. Είναι προς τιμήν του Μιχ. Χρυσοχοΐδη που τον «έδωσε» λέγοντας ότι «δεν διάβασε το Μνημόνιο».
Κανείς δεν το είχε διαβάσει γιατί κανείς δεν το είχε- όπως εισήχθη προς ψήφιση- από βουλευτές που επίσης δεν είχαν ιδέα.
Ο τότε Πρωθυπουργός το πέρασε τυπικά σε μια σύντομη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου στην οποία δεν επέτρεψε καν συζήτηση. Μετά βίας ορισμένοι υπουργοί, όπως η Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου, ο Ν. Σηφουνάκης και ένας- δύο ακόμη είπαν ότι δεν εγκρίνουν, χωρίς αυτό να ληφθεί υπόψη.
Επί Μητσοτάκη τις αρμοδιότητες των υπουργών ασκεί ένα πλέγμα εξωκοινοβουλευτικών υφυπουργών και μετακλητών υπάλληλων, υπό τον συντονισμό του «προσωπάρχη» ανεψιού και βοηθό του τον «πρόθυμο» Γ. Γεραπετρίτη.
Η έννοια του υπουργού πρακτικά έχει καταργηθεί. Υπάρχουν μόνο τύποις. Για τις υπογραφές. Πολλοί τελούν υπό την καθοδήγηση υφυπουργών τους. Άλλοι δίνουν αναφορά σε υπάλληλους του Μεγάρου Μαξίμου, που υπερβαίνουν τον ρόλο τους ως πρωθυπουργικοί σύμβουλοι. Πιστεύει κανείς ότι ο Χρ. Σταϊκούρας είναι πιο ισχυρός από τον Αλ. Πατέλη;
Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός δεν διστάζει να διασύρει υπουργούς, ακυρώνοντας πράξεις και ενέργειες τους, ερήμην τους, χωρίς όμως να τους απομακρύνει. Έχει υπάρξει υπουργική απόφαση που ακυρώθηκε γιατί ο ίδιος μίλησε στο τηλέφωνο με κάποιον φίλο του.
Υπάρχουν και άλλα. Ο Πρωθυπουργός καλεί σε συνεργασία υφυπουργούς και υπηρεσιακούς υπάλληλους χωρίς την παρουσία των πολιτικών προϊσταμένων τους. Πρόσφατα μάλιστα κάλεσε εν κρυπτώ την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων χωρίς να παρίσταται ο υπουργός Άμυνας. Υπήρξε περίπτωση ανακοινώσεων που ανατέθηκε σε… ομάδα υφυπουργών, δίκην επίδειξης δύναμης.
Ούτε καν το δικαίωμα να κοινοποιούν τις δραστηριότητες τους δεν μπορούν να ασκήσουν οι υπουργοί αν δεν ενημερώσουν το Μέγαρο Μαξίμου. Για το ενδεχόμενο να… θέλει να το ασκήσει ο Πρωθυπουργός. Τους αφήνει τον κατιμά.
Όταν έχει επικοινωνιακό ψωμί, τους το παίρνει από το στόμα. Έφτασε στο σημείο να… υποδέχεται μάσκες και να ανακοινώνει τον φωτισμό των Ακρόπολης. Αρμοδιότητες ενός γενικού γραμματέα.
Συγκεντρωτική υπερδιακυβέρνηση
Υπουργοί πληροφορούνται αιφνιδίως ότι βασικές αρμοδιότητές τους μεταφέρονται σε… επιτροπές στο Μέγαρο Μαξίμου ή σε υφισταμένους τους. Φουκαρά Άδωνι…
Είναι γνωστό ότι οι υπουργοί έχουν αποδεχθεί αυτήν ταπεινωτική και εξωθεσμική αντιμετώπιση. Όλοι γνωρίζουν ότι δεν κάνουν οι ίδιοι κουμάντο το στα υπουργεία τους.
Ούτε κλητήρα δεν μπορούν να προσλάβουν αν δεν το εγκρίνει ο «προσωπάρχης» Γρ. Δημητριάδης. Καμία πρωτοβουλία τους που προβλέπεται από το νόμο, δεν μπορούν να προχωρήσουν αν δεν υποβληθεί για έγκριση σε κάποιον «επόπτη» από το πρωθυπουργικό γραφείο.
Δεν πρόκειται για συνεργασία, αλλά για… στέρηση καθηκόντων. Πολλοί διαμαρτύρονται κατ’ ιδίαν. Διαμαρτύρονται ότι δεν μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους, με γκαουλάιτερς στο κεφάλι τους, αλλά το καταπίνουν.
Μόνο ένας υφυπουργός έσωσε την τιμή του: όπως λέγεται ο πρώην υφυπουργός Δικαιοσύνης Δημ. Κράνης, με την ευαισθησία ανεξαρτησίας του πρώην δικαστικού λειτουργού, αρνήθηκε τη χειραγώγηση και έφυγε.
Οι υπουργοί υποκύπτουν με δουλοπρέπεια. Ακόμη και όταν ο Πρωθυπουργός συστήνει σε ξένους πρώτα τους συμβούλους του και μετά τους ίδιους. Ή όταν αποφασίζει για το χαρτοφυλάκιο τους σε συσκέψεις που δεν καλούνται.
Για να γίνει κάποιος υπουργός απαιτείται μια και μόνη προϋπόθεση. Να έχει την εμπιστοσύνη του πρωθυπουργού. Αν τη χάσει, φεύγει. Αλλά από τη στιγμή που ορίζεται δεν νοείται να του επιβάλλονται περιορισμοί, κατά παραβίαση του νόμου, του Συντάγματος και της πολιτικής του αξιοπρέπειας. Αν ο Πρωθυπουργός τον βρίσκει ακατάλληλο, δικαιούται να τον αντικαταστήσει. Όχι να τον εξευτελίσει.
Η συγκεντρωτική υπερδιακυβέρνηση Μητσοτάκη είναι επικίνδυνο σύμπτωμα. Παραβιάζει τον νόμο, το Σύνταγμα και την πολιτική τάξη. Βλάπτει σοβαρά τη θεσμική συγκρότηση της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας και αλλοιώνει την ουσία του Κοινοβουλευτισμού.
