Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Καλωσορίσατε σε έναν νέο κόσμο. Ο οποίος θα είναι μοιρασμένος ανάμεσα στην ανερχόμενη μεγάλη δύναμη, την Κίνα, και την καθεστηκυία υπερδύναμη, τις ΗΠΑ. Η κρίση του κορωνοϊού επιτάχυνε τον ανταγωνισμό και κλιμάκωσε την ένταση μιας σύγκρουσης που κυοφορείτο εδώ και καιρό.
Ας δούμε τη «μικρή» εικόνα. Ο πρόεδρος Τραμπ και οι σύμμαχοί του στο Κογκρέσο αναζητούν εσπευσμένα ένα άλλοθι για να δικαιολογήσουν την καταστροφική αντιμετώπιση του ιού. Από εκεί που εκθείαζε την ηγεσία της Κίνας, ο Τραμπ πιέζει τώρα τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες να «επαληθεύσουν» τις δικές του θεωρίες για την προέλευση του κορωνοϊού. Ταυτόχρονα, έχει δώσει εντολή για να ετοιμασθούν κυρώσεις εναντίον της Κίνας. Οπως γράφουν σημαντικές αμερικανικές εφημερίδες, μελετάται ακόμη και η μονομερής διαγραφή αμερικανικού χρέους προς την Κίνα, πράγμα μάλλον απίθανο, γιατί θα εκθρόνιζε μια για πάντα το δολάριο από την ηγεμονική θέση του.
Η Κίνα κλιμακώνει και εκείνη τη ρητορική της και τη δική της προπαγάνδα. Σίγουρα έχει ευθύνη γιατί δεν χτύπησε παγκόσμιο συναγερμό εγκαίρως, ούτε έδωσε την πλήρη εικόνα για την ένταση και την επικινδυνότητα του ιού.
Ολα δείχνουν ότι η Κίνα θα βρεθεί στο επίκεντρο της αμερικανικής προεκλογικής εκστρατείας. Θα επικρατήσει «κίτρινος πυρετός», γιατί αυτή είναι η μόνη διέξοδος για τον Τραμπ. Επειδή όμως υπάρχουν και υπαρκτά προβλήματα που πονάνε την αμερικανική μεσαία τάξη, θα ακολουθήσει στον ίδιο δρόμο και ο Μπάιντεν. Ο κίνδυνος ενός εμπορικού πολέμου και έξαρσης του προστατευτισμού είναι υπαρκτός, και ενδεχομένως καταστροφικός.
Πάμε τώρα στη «μεγάλη» εικόνα. Η Κίνα έχει θέσει φιλόδοξους στόχους που τους υπηρετεί με προσήλωση και χωρίς τις εγγενείς δυσκολίες που έχει το αμερικανικό σύστημα. Επεκτείνει την επιρροή της με τρόπο συστηματικό σε μια περίοδο που οι ΗΠΑ βρίσκονται σε φάση εσωστρέφειας και διάλυσης των μεταπολεμικών θεσμών και δεσμών με τον υπόλοιπο κόσμο.
Ζούμε στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Ο κόσμος θα χωριστεί στα δύο. Στις χώρες που θα χρησιμοποιούν κινεζική τεχνολογία και data, και σε εκείνες που θα βασίζονται σε αμερικανική ή δυτική. Επειδή τα πάντα θα βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη, η εξάρτηση θα είναι απόλυτη. Το ίδιο και τα διλήμματα που θα θέτουν ΗΠΑ και Κίνα, «με εμάς ή με τους άλλους». Το βλέπουμε στον σκληρό ανταγωνισμό γύρω από το σύστημα 5G, καθώς η Αμερική απαιτεί από άλλες δυτικές χώρες να μην υιοθετούν το κινεζικό σύστημα, έστω και αν η ίδια δεν έχει κάποιo άλλο ολοκληρωμένο σύστημα να προτείνει. Τα διλήμματα θα ενταθούν και θα αφορούν τα πάντα και ο κόσμος θα μοιάζει όλο και πιο πολύ με τον διπολικό κόσμο του Ψυχρού Πολέμου.
Και η Ευρώπη; Ιδεατά, θα ήθελε τα χρήματα των Κινέζων χωρίς πολιτική εξάρτηση από αυτούς και την αμερικανική ομπρέλα προστασίας χωρίς εκβιασμούς τύπου Τραμπ. Και τα δύο μοιάζουν απίθανα τώρα.
Ισως αυτός ο κόσμος που διαμορφώνεται να είναι πιο σταθερός. Από την άλλη, ο πλανήτης χρειάζεται τη συνεργασία ΗΠΑ – Κίνας γιατί οι νέες απειλές, από την κλιματική αλλαγή έως τις πανδημίες, το απαιτούν.
Η αλήθεια είναι πάντως μία. Ούτε η Ελλάδα, ούτε η Ιταλία, ούτε η Γερμανία μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτόν τον νέο κόσμο μόνες τους. Οικονομικά, τα μεγέθη είναι συντριπτικά. Θυμάμαι ακόμη μια στατιστική που διάβασα σε ένα βιβλίο. Η Κίνα παράγει μία «Ελλάδα», το ισόποσο του ελληνικού ΑΕΠ δηλαδή, κάθε τέσσερις μήνες.
Οι ευρωπαϊκές χώρες είναι συγκριτικά πολύ μικροί παίκτες. Αυτό θα αλλάξει μόνο αν η Ευρώπη αποφασίσει να σοβαρευτεί και να αποφασίσει ότι δεν αρκεί η ήπια δύναμη για να σε πάρει κάποιος στα σοβαρά στο τραπέζι όπου ξαναμοιράζεται η παγκόσμια ισχύς.
